Beroepsvelden zijn te beschouwen als tribes, om het Engelse woord maar eens te gebruiken. Tussen stammen, culturen en volkeren is het niet vanzelfsprekend dat je elkaar begrijpt. Waar in de ene cultuur een duim omhoog laat zien dat je iets prima vindt, betekent het in een andere cultuur een belediging, te vergelijken met onze middelvinger. De ongeschreven regels over gebaren en nonverbaal gedrag kunnen per regio verschillen. Ook normen en waarden kunnen op onverwachte wijze anders zijn. Ik herinner me een enorme discussie in de trein tussen een conducteur en een jongen van -ik geloof- Indonesische afkomst, die pas 2 jaar in Nederland woonde en zelden met de trein reisde.
De jongen, hij zal rond de 20 zijn geweest, had geen kaartje, maar was ook niet helemaal op de hoogte van het kaartjesverkoopsysteem in ons land. Conducteurs beschikten destijds over een ontwerp proces verbaal, dat tevens als vervoerbewijs dienst deed. Om zo’n vervoerbewijs te krijgen, moest je je kunnen identificeren en je naam noemen.
-Name?, vroeg de conducteur met veel te harde stem. De man protesteerde; iets wat door de conducteur werd opgevat als onwilligheid. Met nog meer volume herhaalde hij zijn verzoek. Waarop de man nog meer protesteerde. Kortom: de situatie begon te escaleren. Toevallig was er iemand in het compartiment die de conducteur vertelde dat het mogelijk om een reiziger ging die uit een cultuur kwam, waarin de familienaam een eervolle zaak was. Als hij daar zijn naam op luid verstaanbare wijze had uitgesproken, had dat een smet kunnen werpen op de familie eer. Hij deed de suggestie dat de conducteur op zachte toon zou spreken. Die deed dat en het werkte.
Waren we maar bonobo’s! Als die een andere stam tegenkomen, begint de boel gelijk te knuffelen. De verkenning verloopt zachtmoedig en liefdevol. Maar we reageren af en toe meer als elkaar vijandig gezinde chimpanseestammen. Een ontmoeting kan dan bijzonder bloedig verlopen. Het gaat bij ons mensen niet zonder meer goed, als mensen uit verschillende culturen elkaar treffen. En dat heeft te maken met onze behoefte aan veiligheid; die behoefte die zo’n dominante rol speelt in onze beleving en de angsten van onze amygdala zo sterk beheerst.
Door onze behoefte aan veiligheid ‘scannen’ we de ander. Het lijkt op het snuffelen van honden. We ruiken aan elkaar, een geur is soms letterlijk bepalend, en onderzoeken razendsnel en op een onbewust niveau of de ander veilig is. Iets wat hiermee samenhangt, is xenofobie. De angst voor vreemdelingen. Vreemdelingenhaat soms. En een milde vorm hiervan zien we in het bedrijfsleven tussen de lagen, velden en ketens. De ander is daadwerkelijk een ander en wat vinden we? Moet hij zich aan ons aanpassen? Of mag hij zichzelf blijven? Als hij er anders uit ziet, zich anders gedraagt, een andere ‘beroepstaal’ spreekt , dan kan het gebeuren dat we hem niet accepteren, of zelfs buitensluiten. Dat is het paria-fenomeen.
En dit is belangrijk voor jonge managers om te weten. Want je gaat het tegenkomen in je carrière en het is knap als je er mee om weet te gaan.
Meestal vinden we dat iemand veilig is als hij onze taal leert en onze gewoontes overneemt. Deze onbewuste superieuriteitsgevoelens over de eigen cultuur spelen ook in de beroepsgroepen van een organisatie, zij het in gematigde vorm. Maar daardoor nog niet minder krachtig. Je ziet het eigenlijk overal. Organisatiexenofobie kent talloze voorbeelden. Het speelt naar andere hierarchische lagen, naar afdelingen waarmee men samenwerkt en ook naar andere organisaties.
Trainer en personal coach Bert Overbeek schreef de vermakelijke top 10 boeken ‘Mannen en/of vrouwen’ en ‘Het Flitsbrein’. Hierin vindt u ondermeer de nieuwste inzichten over de menselijke geest. Op ‘Het Flitsbrein’ wordt de 14e april een workshop gebaseerd. Centraal staan big data, intuïtie, het brein en vooral ook besluitvorming. Zie hier de link voor die workshop: http://futurouitgevers.nl/workshop/
Ook een lezing van Bert Overbeek in uw organisatie? bert_overbeek@hotmail.com (pitchersupport.jimdo.com)
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>