Het brein en de ziel; ook voor managers!

De menselijke geest is een product van het brein, zeggen (hersen)wetenschappers. Alles wat je doet, voelt, denkt en gelooft komt voort uit de chemie en elektriciteit van je bovenkamer. Maar er zijn nog steeds deskundigen die geloven dat we een ziel hebben die buiten het brein kan bestaan. Tijdens dit leven zit die ziel ‘gevangen’ in ons lichaam. En hij werkt samen met het brein.

Wie de discussie tussen voor- en tegenstanders van de ziel volgt, moet in elk geval opmerken dat het onderwerp nogal wat losmaakt. De passie waarmee ‘gestreden’ wordt, liegt er niet om. Men scheldt elkaar uit voor rotte vis, en het is ook al tot rechtszaken gekomen. Het onderwerp houdt ons kennelijk bezig.

Eben Alexander is een neurochirurg die voorheen behoorde tot de klasse der sceptici. Hij hoorde wel eens iets over bijna dood ervaringen, maar had er weinig aandacht voor. Totdat hij een zeldzame vorm van hersenvliesontsteking kreeg en een week in coma lag. Daar beleefde hij iets wat meer mensen ervaren:  een reis naar de Andere Wereld. Zijn verhaal valt op omdat het iets afwijkt van de gangbare verhalen over dit thema.

Wat Alexander  na zijn coma zeker weet, is dat die Andere Wereld bestaat. En dus is onze geest niet alleen afhankelijk van het brein. De mind is, zo betoogt hij (en met hem een reeks anderen), niet het product van het brein. De mind benut het brein, en is volgens mij in dit lichaam afhankelijk van het brein. Als er uitval van functies is, dan ‘komt de geest niet goed door’, zoals ik het begrijp.

Het is interessant zo’n persoonlijk verhaal tot je te nemen en open te staan voor de geloofwaardigheid ervan. Hoewel zo’n persoonlijk relaas geen doorslaggevend bewijs is voor een leven na dit leven, opent het die mogelijkheid toch. En hoe hard een aantal wetenschappers ook stampt dat de ziel niet kan bestaan, en dat het ouderwetse flutkunde is, het bewijs is nooit geleverd. De bewijzen richten zich vooral tegen het wetenschappelijke karakter van de methodes die mensen gebruiken om het bewijs te leveren voor het bestaan van de ziel.

Wat het betoog van Alexander sterk maakt is het feit dat zijn neocortex volledig uitgeschakeld was tijdens zijn ziekte. Veel van de theorieën die niet in een hiernamaals geloven, zien de hiernamaals-ervaringen als het werk van een nog werkzame neocortex, de plaats waar de menselijke ‘geest’ volgens veel materialistische denkers gelocaliseerd is. Dat die geest door kan werken, terwijl de neocortex buiten spel staat, is een onderwerp dat niet zo maar genegeerd kan worden.

Mensen die niet geloven in een hiernamaals, zullen het ene argument na het andere opvoeren om dit verhaal weer te ontkrachten. Onder andere drugs worden opgevoerd. NRC haalt Oliver Sacks aan die vergelijkbare ervaringen kreeg onder invloed van drugs. En zo heeft het anti-hiernamaals-syndicaat weer een middel in handen om niet te hoeven geloven dat de ziel buiten ons brein zou kunnen bestaan. Ik ben na het lezen van Alexander's boek wel om, ook al omdat ik de bewijsvoering over dit onderwerp van ook door mij gerespecteerde mensen als Swaab, Goldberg, Richard Dawkins, Stephen Hawking en vele anderen nooit als heel overtuigend heb beschouwd.

Als je brein ziek is, verandert je geest, is hun redenatie, dus is je geest een product van je brein. Dat gaat echter voorbij aan een ander idee: het idee dat de geest je brein gebruikt zoals jij je auto gebruikt. Is er iets defect in het brein, dan kan de geest zijn informatie niet overdragen. Zoals jij met je auto niet van A naar B kunt, wanneer hij kapot is. Een zieke geest verandert niet je geest in die redenatie, maar de mogelijkheden voor je geest om zich uit te drukken. Als je brein je vrouw voor een magnetron aanziet, dan kan de geest daar door heen proberen te breken maar dit lukt simpelweg niet.

De discussie over brein en ziel is voorlopig nog niet van de baan, en de stelligheid waarmee wetenschappers de ziel naar het rijk der sprookjes en fabelen hebben verwezen is absoluut misplaatst en onwetenschappelijk bovendien. De verdienste van boeken zoals dat van Eben Alexander is dat het de mogelijkheid open laat van een ziel die zich verder kan ontwikkelen. Daarbij is het brein vaak een stimulans en soms een remmende factor.

Zijn we daarmee terug bij het aloude dualisme van lichaam en geest? Ik vrees het wel. Maar wat maakt het uit? Het gaat er niet om of dingen niet kloppen met onze aannames, het gaat er om hoe de dingen zijn. Je kunt wel wensen dat iets er niet is; een open instelling blijft aanbevolen. Ik beveel het boek van Eben Alexander van harte aan!

(Een link vindt men hier: http://www.trouw.nl/tr/nl/5097/Spiritualiteit/article/detail/3330838/2012/10/12/Neuroloog-ontwaakt-uit-coma-De-hemel-bestaat-echt.dhtml)

‘Na dit leven’, Eben Alexander, Uitgeverij Lev,  € 14,95