Zelfsturende teams; zijn managers nodig? (Case)

Hebben we managers nodig? Dat lijkt een vreemde vraag, maar hij wordt steeds vaker gesteld. Er zijn werkplekken, bijvoorbeeld in de zorg, waarbij teams zelfsturend zijn en geen manager meer hebben. Maar ze zijn niet in de meerderheid, en de meeste mensen die ik ken gaan uit van het denkbeeld dat de mens niet kan zonder leider of manager. Laten we eens buiten het managementgebied kijken of daar voorbeelden te vinden te zijn die ons kunnen helpen, want natuurlijk zijn die er. Zo heeft de wereldberoemde evolutiebioloog Richard Dawkins het over het begrip ‘zelfassemblage’. Wat is dat?

Als een zaadcel versmelt met een eicel, dan is dat het begin van een mens. De bevruchte eicel begint zich te delen, en het aantal cellen neemt de eerste dagen toe zonder dat de foetus groeit. De grootte neemt pas later in het proces toe. Je zou verwachten dat ‘iets’ dit plan uitwerkt. Dat er volgens een coördinerende blauwdruk gewerkt wordt.

Dit is niet het geval, aldus Dawkins. Neem bijvoorbeeld een zenuw in je been, en de huid van je been. Die zijn vanzelf naar elkaar toe gegroeid. Net als de zenuwen van je buik en de huid van je buik. Dit gebeurt via een chemisch proces en aantrekkingskracht. Volgens Dawkins organiseren alle onderdelen van ons lichaam zich onafhankelijk van elkaar. Dat heet zelfassemblage.

Wanneer je daarentegen uitgaat van een holistisch denkbeeld, zoals de filosoof Titus Rivas in het esoterische blad Prana, ga je uit van het tegenovergestelde. Dan ‘omvat een hoger organisatieniveau de onderliggende bouwstenen. Een plant omvat als organisme of levend systeem bijvoorbeeld al haar onderdelen’.

In het idee van Rivas is er een hoger organisatieniveau bij de groei van een foetus. Iets dat wij niet kunnen waarnemen. Dat is een gotspe voor veel wetenschappers, maar dat vindt Rivas niet gek. Veel wetenschappers gaan uit van een materialistisch wereldbeeld, dus kunnen ze niet iets aannemen dat we niet waarnemen.

Rivas gaat dus wel uit van een blauwdruk, van een ‘niveau’ dat de boel organiseert. Een soort management. Dawkins doet het zonder zo’n management. De natuur is prima uitgerust om volledig autonoom dingen tot stand te brengen. Het probleem met de aannames van zowel Dawkins als Rivas is dat ze wetenschappelijk niet te bewijzen zijn.

In organisaties ligt dat iets gemakkelijker. Daar heb je meetbaarheid. De nadelen van zelfsturende teams hebben we leren kennen in de jaren negentig, maar we horen ook steeds vaker de voordelen. Als teams zich bewust zijn van hun beperkingen, dan zou zelfassemblage een prachtige methode kunnen zijn. Dan ontstaat de chemie tussen verschillende afdelingen vanzelf.

Maar welke organisatie durft het aan? En is het wel handig? Ontstaat er niet een nieuwe (informele) pikorde, en wat doen zelfsturende teams met zaken als onderlinge machtsstrijdjes, zoals we die zowel uit de mensen- als dierenwereld kennen? Want juist het feit dat we deze strijd met dieren gemeen hebben, zou er op kunnen wijzen dat we haar moeilijk kunnen veranderen?

Ik ben benieuwd tot welke antwoorden jullie komen.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

W.M. van der Zee
Lid sinds 2019
Zelfsturing als doelstelling

Voor één individu is de wereld veel te complex om deze optimaal naar zijn hand te kunnen zetten. Om te kunnen functioneren accepteert men taakverdeling en specialisatie. Eén van die taken en specialisaties zijn managementprocessen. Deze bestaan uit vaststellen en controleren van doelstellingen en afstemming met perifere processen. Theoretisch kunnen deze taken net als andere samengevoegd worden binnen één functie. Bijv. een horecaondernemer tapt op het ene moment zo efficiënt mogelijk biertjes en op een ander moment doet hij inkopen en met een nog lagere frequentie bepaalt hij of zijn zaak aan een verbouwing toe is. Wanneer hij erg druk is met tappen en inkopen loopt hij het gevaar eventuele investeringsbeslissingen te lang voor zich uit te schuiven. M.a.w. het mengen van lange termijn en korte termijn processen ligt van nature niet zo voor de hand. Bovendien worden taken weer heel anders verdeeld indien bijvoorbeeld een andere persoon de eigenaar is en zeggenschap heeft over het geld. Zowel mensen als processen zijn zeer verschillend, daardoor zijn waarschijnlijk verschillende taakverdelingen mogelijk, waarvan elke oplossing zijn voor- en nadelen blijkt te hebben. Eén optimale organisatievorm als een "one-size-fits-all" zal naar mijn mening niet bestaan. Dus niet alleen door het verloop van het personeel maar ook door de snelle ontwikkeling van bijv. de (communicatie)technologie zal elke organisatievorm regelmatig geëvalueerd en aangepast moeten worden. En dat is wel weer een gespecialiseerd "klusje".

Ing. W.M. van der Zee MBA
Ron van Rijswijk 💡
Lid sinds 2019
Zelfsturing en Contextueel Leiderschap zijn onontkoombaar.

Omdat aanpassing aan mensen en omstandigheden intrinsiek ligt besloten in zelfsturing, is zelfsturing de ENIGE (!) organisatievorm die past bij deze tijd en omstandigheden en daarom toekomst bestendig is. Hoog Presterende Organisaties hebben het al ontdekt, het is een kwestie van tijd voor het doordruppeld naar de meer 'volgende' organisaties.
Kijk om je heen naar politiek, economie en maatschappelijke bewegingen en je ziet het gebeuren. Graaiers, autoritaire leiders en beheersmatige managers hebben hun langste tijd gehad. Managers worden vervangen door leiders. Leidinggevenden die het belang van anderen (klanten of medewerkers) als eerste prioriteit hebben, die overtuigingen met elkaar kunnen verbinden en denken in toegevoegde waarde van alle partijen. Geen welles/nietes maar nieuwsgierigheid naar drijfveren van anderen en deze willen begrijpen. Niet OF?OF maar EN+EN. ...People --> Profit --> Planet.

Ron van Rijswijk,
www.ip-coaching.com
Harrie Oost
Lid sinds 2019
Een mens is een kudde dier en een kudde dier heeft een leider(s) nodig, sterker nog men zal er om vragen. Dat maakt het ook moeilijk (onmogelijk) om iedereen aan de zelfsturing te krijgen.
Voor mij, als manager, vind ik het belangrijk dat het team invulling geeft aan de veranderingen binnen de zorg, "hoe pas je de veranderingen in het bestaande werkproces"
Dat kunnen mensen heel goed en dan zie je binnen een team mensen opstaan die dat leuk vinden en initiatieven nemen en innovatieve ideeën naar voren brengen. Voort gaan borduren op een verandering om die nog beter te maken.
Dat betekent voor mij dat ik dingen los moet laten, vertrouwen moet hebben in mijn team, minder op de controll zitten.
Een ingewikkeld proces die ik samen met mijn team onderga en waar we uit komen..... ik weet het nog niet, in iedergeval is de missie en visie duidelijk en wordt gedragen door het team.
Op de vraag"zijn manager nodig" durf ik te zeggen, ja die zijn nodig. belangrijk is wat je visie is, ben je bereid om te leren, heb je lef en breng het beste in de mensen boven. Ze kunnen namelijk veel meer dan je denkt.

Harrie oost
Unithoofd MZH Groningen