Jij en ik zijn onderdeel van de nog steeds flink uitdijende sapiens-familie. Op dit moment gedragen de bijna 8 miljard homo sapiens-leden zich zoals de sauriërs dat ooit deden. Ze regeren over de wereld, al doen ze dat een stuk slechter dan de giga-reptielen die zo’n 70 miljoen jaar geleden door een meteoriet-inslag aan hun einde kwamen.

Geen sauriër haalde het in zijn hoofd om zijn biotoop om zeep te helpen. Onze soort doet dat wel. Ze moppert op zelfdestructieve gewoontes als roken en te veel alcohol, maar spuit zonder problemen een eigen aandeel kerosine en benzine de lucht in, alsof dat nodig is om in een behoefte te voorzien of de wereld te laten zien wat haar status is.

Wat heeft poëzie met business te maken? Die vraag komt op wanneer iemand zegt dat je beter leiding kan geven door een haiku training. Kan dat echt? Wel volgens Bert Overbeek. Vanaf half augustus geeft hij op mooie locaties directies en hoger management trainingen in de haiku-vorm. Deze trainingen passen bij de leiderschapstijl die hij introduceerde in ‘De schakelaar’. Overbeek adviseert leiders in deze tijd van wilde veranderingen een krachtige versterking van de innerlijke balans. De haiku kan daarbij helpen. Nou, we zijn benieuwd. Een interview. (Barbara Roozenburg interviewde me voor de website van haar organisatie. Ik vroeg haar of ik het op Jongebazen mocht plaatsen en dat mocht. Dit is het resultaat.)

Eerst maar eens die innerlijke balans. Hoe houd je die vast in tijden van digitalisering, oorlog, corona, duurzaamheidsdiscussies en polarisatie in de discussie?

Tja, dat is niet gemakkelijk. En als het niet gemakkelijk is, moet je proberen het zo gemakkelijk mogelijk te maken. Zeker als het om je heen woelt, medewerkers obstinaat worden door al die dingen en de tijden op een storm op zee lijken, als het al geen orkaan is. Je kunt geen overzicht houden als kapitein, als je je laat meeslepen door iedere ontwikkeling of door de emoties van je bemanning. Maar je moet het schip wel door een storm heen loodsen. Dat kan alleen maar wanneer je zelf mentaal rustig bent. Daarvoor is discipline en deskundigheid nodig en ook zelfreflectie. En dat is ook wat ik in mijn boek ‘De schakelaar’ benadruk. Weet wat er om je heen gebeurt, maar laat je niet meezeulen. Durf keuzes te maken, maar maak ze vanuit innerlijke gemoedsrust. En aan die innerlijke gemoedsrust kan je werken.

De vraag is ‘hoe?’ 

Je zou kunnen mediteren. Sommige mensen vinden dat nog steeds zweverig, maar dat is echt niet meer van deze tijd. De effecten van meditatie worden intussen ook in de neurowetenschappen benoemd. Heeft dus niets met ‘soft’ te maken. Het lijkt een beetje op het staren van peuters. Als die iets niet meer aankunnen, gaan ze gewoon voor zich uit zitten kijken. Jammer voor jou als je aandacht wil, maar ze geven geen sjoeche en kijken dwars door je heen. Hun brein neemt simpelweg vrijaf. En dat is precies waar het van tijd tot tijd om gaat. Je brein vrijaf laten nemen. Meditatietechnieken helpen daar geweldig bij.

We zijn in het maaiveld, dat Nederland genoemd wordt, trouwens altijd wat snel met het label ‘zweverig’. Veel van ons willen kennelijk liever nuchter overkomen, misschien omdat dat realistischer of stoer oogt of zo. Meditatie helpt je brein om rust te ontwikkelen; een schaars goed in onze oververhitte samenleving, waarin angst op veel plekken mensen opdrijft als prooidieren. Belangrijk is om te beseffen dat je geen prooidier bent, geen speelbal van de dingen die gebeuren. Dat je een eigen baan mag blijven trekken. Je kunt heel goed zelf in de regie blijven van je leven. Tenzij iemand een bom op je hoofd gooit, natuurlijk.

Overigens is dit geen pleidooi voor meditatie, maar wel voor rustmomenten scheppen op een dag. Wie drie keer per dag een moment voor zichzelf pakt, laten we zeggen een kwartier per keer, en dan ook ècht zonder iets te doen, komt al een heel eind. Het gaat er om om af en toe uit de verhitting weg te gaan en je af te vragen of het nodig is om te doen wat je doet, of dat het misschien rustiger kan.

Zou het echt zo simpel zijn?

(Lacht) Nou, er zijn niet zoveel mensen die dit simpel vinden. Mensen vinden rust moeilijk, hoe graag ze het ook willen. In trainingen en ook in coachingstrajecten vertellen mensen mij dat ze het heel moeilijk vinden om een kwartier niets te doen. Hele lijstjes verschijnen in hun hoofd met dingen die ze willen. Jan Geurtz zegt ergens, in navolging van boeddhisten, dat je die dan lekker mag laten gaan. Als wolken die wegdrijven langs de hemel. Juist dat dissociëren, dat loskomen van die gedachten, dat maakt je kop leeg. En dan word je dus de kapitein die het schip door de orkaan loodst.

En wat kan poëzie daar bieden?

Heel veel. Poëzie is een middel dat leiders kan helpen om sneller contraproductieve gedachten kwijt te raken. Alleen al het hele proces om de juiste woorden te vinden, is behoorlijk meditatief. Je moet dan immers naar binnen. Stilteretraites kunnen daar ook iets bieden, trouwens, maar ik denk  dat het zoeken naar het juiste woord een onderschat middel is. Zeker in spirituele kringen, waar stilte hoger wordt gewaardeerd dan spreken.

Ik begrijp dat wel. Er wordt enorm gewauweld, waarschijnlijk ook door jou en mij. Maar wanneer je daadwerkelijk, via een gedicht, probeert een kern van iets te raken, dan moet je je goed concentreren. En dat komt heel dicht bij meditatie. Vooral als je er even voor gaat zitten.

Heb je een voorbeeld? 

Talloze, want ik gebruik de methode al een poosje. Niet lang geleden coachte ik de directeur van een zorginstelling. Ze voelde zich gestresst maar wist niet precies de oorzaak, al analyseerde ze er flink op los. Ze kwam al met een heel verhaal binnen. Zo zou ‘het’ aan haar werk-privé-balans liggen, aan haar verantwoordelijkheidsgevoel, haar perfectionisme en haar overtuigingen. Ze had allerlei ideeën over zichzelf, de analyses waren goed doordacht en zaten zeer gedegen in elkaar.

Alleen hielp het haar niet meer. Ik heb haar toen gevraagd een haiku te schrijven over de situatie waar ze in zat en wat ze daarbij voelde. De haiku, een Aziatische dichtvorm van 3 regels,  leent zich erg goed voor inzicht krijgen in de kern van je gedachten. Meestal gaat het dan om het gevoel achter je gedachten. Merk je dat je loopt te mindfucken omdat je bang bent dat er iets fout gaat. Het doorgronden van die angst leidt er toe dat je veel van die stressgedachten kwijt raakt.

Laten we de emotie niet vergeten in onze rationele wereld. Bij de opkomst van Artificial Intelligence wordt de afwezigheid van  emotie als een kwaliteit genoemd, die machines hebben ten opzichte van mensen. Maar vraag een machine wat  we moeten doen om onze problemen op te lossen en hij zal ook genocide-achtige oplossingen adviseren, zoals het decimeren van de wereldbevolking.

Zonder emotie wordt de wereld kleurloos en zonder gevoel raakt een gedicht de weg kwijt. Wanneer je de haiku in de vingers hebt, vallen voelen en denken, emotie en ratio, samen. Ik heb het zo vaak gezien in trainingen ‘creatief probleem oplossen’, die ik lange tijd gad. Mensen bedenken een metafoor voor een lastige situatie, en van het ene op het andere moment hebben ze een helicopterview. Sorry voor het woord, het is een meme, maar je begrijpt me wel

Wat doe je nou in die poëzietraining?

Leiders via poëzie een middel geven om dicht bij zichzelf te blijven in de komende jaren. Om hun wijsheid en inzicht maximaal in te kunnen zetten en hen te helpen om het schip door de storm te loodsen. Het gaat in die poëzietrainingen echt over hun werk en hoe ze daar in staan. Over hun praktijk. Ze gaan er alleen andere woorden aan geven dan ze normaliter doen. Dat is geen zweverig verhaal. En dat weten ze zelf ook wel.

Veel van hen snakken naar een moment van rust waarin ze dingen beter kunnen overzien. Taal is daarbij net zo belangrijk als stilte. Poëzie combineert die dingen. Er zijn verhalen bekend van Japanse dichters die maanden deden over een haiku van drie regels. Stilte en de zoektocht naar het juiste woord zullen onze leiders in de toekomst helpen om zich niet te laten meeslepen door omstandigheden.

Bert Overbeek geeft deze zomer en dit najaar poëzietrainingen voor leidinggevenden, trainers, HRM’ers en coaches. Voor informatie kun je je wenden tot zijn mailadres: bert_overbeek@hotmail.com

Bij switchend leiderschap is het een pré als een leider het vermogen heeft om de verschillende ideeën en meningen van zijn mensen te verbinden tot een nieuw idee of een nieuwe mening. In teams zijn verschillende normen en waarden werkzaam die vrij bepalend zijn voor het gedrag van het individu in een team. Je wilt graag dat een team de beste mensen tot een optimale samenwerking brengt. Dan moet zo’n team iets doen met de verschillende opvattingen.

Het oude idee van de Duitse filosoof Fichte, later ook door Hegel en Marx gebruikt, gaat uit van het these-antithese-synthese-principe. Dat klinkt heel theoretisch, maar iedere Fransman en Duitser is geschoold op basis van dit principe. Het heeft verrassend veel overeenkomsten met de praktijk van het omdenken. Je begint met twee stellingen die tegengesteld zijn en probeert daar een nieuw idee uit te vormen waarin beide stellingen samenkomen. Een mooi voorbeeld is het volgende:

Wie een voorbeeld wil voor een goed draaiend team, moet eens kijken naar de eerste negen minuten van een optreden van de band King Crimson (https://www.youtube.com/watch?v=opiUajt1_S0). De band speelde in september 1982 in München en had alles in zich, dat een team sterk maakt. Het maakt nu niet uit of je van de muziek houdt; het kijken op zich leert je van alles over een goed geoliede team-machine.

Hieronder zal ik de punten noemen die de band, en ook veel teams, sterk kan maken. Eerst nog iets over King Crimson. Het langdurige project van de gitaristen Robert Fripp en Adrian Belew, bassist Tony Levin en drummer Bill Bruford kan gezien worden als erg innovatief en ook experimenteel.

Bennie Jolink, de zanger van Normaal, viel Johan Derksen gisteren bij in een AD-interview. Derksen meldde deze week dat hij een halve eeuw terug een kaars tussen de benen van een dronken vrouw had gestoken. Niemand begrijpt waarom hij dit out of the blue vertelde, maar hij deed het wel en de gasten aan tafel moesten er toch even om lachen.

De samenleving reageerde en dat deed ze stevig. Derksen bekende hier publiekelijk een verkrachting, zo stelde men, en dat in een tijdsgewricht waarin de ene bekende mannelijke Nederlander na de andere door de misbruikmand viel. Normaal-zanger Jolink vond dat allemaal nogal hypocriet. Wat Derksen destijds meemaakte was ‘gewoon dronken lolmakerij, niets anders’, vond Jolink. Mensen die Derksen nu laten vallen snappen niets van de jaren zestig en zeventig, waarin mannen èn vrouwen gezamenlijk vaak de grenzen overschreden. Dat gebeurde destijds dagelijks, we moeten het allemaal niet zo serieus nemen; dat is wat de heren zeggen.

Je kunt leren van andere culturen. En dat geldt zeker als je als trainer mensen in Nairobi een training geeft. Twee jaar geleden deed ik dat. Het leukste moment was het moment dat we de groep wilden helpen met het geven van feedback. Wij kwamen aan met een leuk pakketje ‘westerse’ feedbackregels.
Tijdens de presentatie vriendelijk knikkende deelnemers.
‘Interesting’ klonk het ‘Very interesting’.
Maar toen we de oefeningen gingen doen, verscheen er een glimlach en zagen we weinig tot geen initiatief. Het werd al snel duidelijk dat niemand het ging doen. Het aanspreken, zoals het ons voor ogen stond, paste voor geen meter bij de Oost-Afrikaanse cultuur. Dus stelden we dat vast en vroegen hoe zij aanspreken dan zagen.

Omdat het Pasen is, nu eens wat anders op jongebazen, al gaat het over leiderschap. In zijn boek ‘De moed van Jesjoea’ beschrijft Bert Overbeek niet alleen het leiderschap van, maar ook het proces tegen Jezus, een leider pur sang, waaraan wij uiteindelijk ons paasfeest te danken hebben. Het boek zoekt de historische (de mens) Jezus terug, niet vanuit een traditioneel maar vanuit een modern-wetenschappelijk perspectief. Overbeek spreekt overigens van Jesjoea. (Hier een link naar zijn boek: https://www.paagman.nl/product/75187876/de-moed-van-jesjoea-door-bert-overbeek) Een fragment uit het boek dat verwijst naar zijn proces.

‘ Het proces tegen Jesjoea was vooral een politiek proces. Hij moest hoe dan ook uit de weg worden geruimd; zoveel is duidelijk. Het is heel goed mogelijk dat Kaiafas daarbij de beste intenties had. In Johannes 8:14 zegt hij, dat het beter is dat één mens sterft dan dat een heel volk bederft. Jesjoea is in zijn ogen een gevaar voor zijn volk. Hij had daarvoor vanuit zijn gezichtspunt enige reden.

Jesjoea had het einde van de tempel voorspeld, had dubieuze dingen gezegd over de belastingen aan de Romeinen en dan werd hij ook nog als de Messias voorgesteld, oftewel: de macht van de keizer werd betwijfeld. Dat waren uitspraken die in die dagen garant stonden voor een executie; bij de Romeinen werd die voltrokken door kruisiging. De gevestigde geestelijkheid werkte in die zin nauw samen met de Romeinen, dat ze garandeerden de rust te zullen bewaren. Dat ze hierbij met integriteit morsten, en regelmatig hun eigen machtsposities veilig stelden, is geen punt van discussie. 

Ze deed mee aan het Kamp van Koningsbrugge (KvK) en eindigde bij de zes die aan de finish stonden. Je kan daar alleen maar enorm  veel respect voor hebben. Agavni Jessaijan liet in  KvK zien wat een power woman is. Mensen die haar vanuit haar werk kennen, wisten dat trouwens al. Dit is een artikel van haar hand over haar ervaring en de link met organisaties. Info over Agavni is hier te vinden:  (https://www.heartcore-lab.nl/) 

Bijna een hele werkdag lang heb ik door een rivier gebanjerd tijdens Kamp van Koningsbrugge. Een hele werkdag. Voel je hem? En dit was nog maar dag 2.

Twee badass professionals in mijn netwerk hebben me op de voet gevolgd met Kamp van Koningsbrugge en onlangs hebben ze bekend dat door mij op een bepaalde manier voor de geest te halen, ze hun shitdag ff in perspectief kunnen plaatsen. Alles was kut, echt een rotdag ten top. Frustratie alom. Maar ineens zei één van de twee:…

Soms lijken mannen mazzelaars. Als vader van een dochter, als broer van een zus en als man met de nodige goede vriendinnen, weet ik intussen wel een beetje waar vrouwen mee te maken krijgen, simpelweg omdat de biologie zo nodig de baas wil zijn.Waar wij mannen in het pronte bezit zijn van testosteron dat onze kwetsbaarheid en onzekerheid afknijpt, hebben vrouwen zich vanaf betrekkelijk jonge leeftijd door een oerwoud van stemming beïnvloedende zorghormonen heen te slepen. Zodra de puberteit zich aandient begint hun lichaam drastisch te veranderen met de menstruatie als het onontkoombare maandelijkse vlaggetje. Ondertussen kunnen hun mannelijke leeftijdsgenoten zich wentelen in de vrolijkheid van de eerste signalen van hun geslachtsrijpheid. Voor hen geen vuiltje aan de lucht

Vrouwen zeggen altijd dat het wel meevalt, maar dat jokken ze. Ze kunnen het gewoon beter dragen, omdat ze mentaal sterker zijn dan wij, hun stoere mannelijke tegenhangers, die wel op brommers en later op motoren rondsjezen alsof we de wereld beheersen, maar bij het eerste het beste verkoudheidje jammeren alsof ze door de giftigste slang ter wereld  gebeten zijn.

‘ We kunnen heel veel dingen leren, maar soms kosten dingen veel tijd en soms moeten we ons erbij neerleggen dat we iets niet kunnen leren. Dat wil niet zeggen dat we het niet moeten proberen. Integendeel. Om erachter te komen of we iets kunnen of niet, moeten we juist wel proberen! We hebben nog geen meetapparatuur die vooraf vaststelt of we ons iets eigen kunnen maken.’ (Uit ‘De Schakelaar’, over switchend leiderschap, uitgegeven door Futuro uitgevers)

Als je iemand wil coachen of aansturen heb je mensenkennis nodig. Dat vraagt om inzicht in allerlei vragen. Wat beweegt mensen? Wat is hun zelfbeeld en wat is het effect ervan op het teamgedrag van iemand? Hoe laat zich dit beïnvloeden bij samenwerking of resultaatgerichtheid? De antwoorden en inzichten rondom deze vragen zijn de laatste decennia nogal veranderd. Misschien heb je als leider je beeld nog niet voldoende aan kunnen passen aan de inzichten op dit gebied. Dan kun je zomaar een manager zijn die medewerkers vanuit een verouderd en achterhaald mensbeeld benadert.