Bert Overbeek

Soms vragen mensen je of je je zorgen maakt over de toekomst. Dan is mijn antwoord dat ik me er zorgen over maak, dat sommigen zich er helemaal geen zorgen over maken. Want er is alle reden toe, nietwaar? Niet dat ik tot de doemdenkers behoor, die geloven dat er niets meer aan te doen is. Dat weiger ik te geloven, al is het alleen al omdat ik de jongere generatie al het goede gun.

Maar we moeten de kop niet in het zand steken. De gezondheid van de mens staat bepaald niet centraal in het denken van organisaties en mensen die de wereld beheersen. Ze roepen het wel, maar je ziet de dollartekens er doorheen schijnen. Ook als dat de toestand van de aarde en van de mens verslechtert. En in die houding moet verandering komen.

Wat vooral opvalt, is het korte termijn denken en bij bedrijven het ‘korte-termijn-winst-denken’. Dat zie je op verschillende terreinen.  Ik zal in dit artikel de actieve verspreiding van ongezonde middelen en producten behandelen. Hieruit blijkt dat sommige bedrijven geen belang hechten aan de gezondheid van mensen. Maar wij, die mensen, hebben ook boter op ons hoofd. De bedrijven volgen immers onze behoeften en die richten zich vooral op de snelle behoeftebevrediging.

Erg gezellig wordt het niet in dit artikel. Ik behandel ondermeer de nadelen en actieve verspreiding van alcohol, nicotine, frisdranken, suiker en pornografie, waarbij het boek ‘De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld’ van Raeste en Sukkola (R&S) weer de nodige informatie heeft geboden.  ( https://disfold.com/stock-index/dow-jones/companies/.  

Toch maar even een bericht van deze ochtend citeren. Op Instagram stond: ‘Aritificial Intelligence is not the future’. Kunstmatige intelligentie (AI) is niet de toekomst. Deskundigen zullen je voor gek verklaren als je dit zegt, maar waarschijnlijk zit er een kern van waarheid in. AI is een verbetering in de techniek, die goed en verkeerd gebruikt kan worden (Mo Gawdat). Het zal zeker wat doen met onze wereld, maar er zijn ook beperkingen.

Emoties zijn vreemd aan deze techniek. Het is een techniek, die echt het nodige kan. Een Rembrandt maken of een op Bach lijkende compositie is geen punt. Snel dingen doorrekenen evenmin. De mensen op de beurs weten het. Een overzicht geven van een bepaald onderwerp is geen punt; AI is ondermeer een creatief soort Wikipedia. Verder is er deep fake, kunnen wapens zelf over targets beslissen en kan je de stem van John F Kennedy een speech laten verzorgen. Het is allemaal mogelijk.

 Tussen bedrijven en politici moet een gezonde afstand bestaan. Waarom is dit? Om te voorkomen dat politici misstanden in bedrijven door de vingers zien. Om ervoor te zorgen dat ze niet het bedrijf van hun vriendjes bevoorrechten boven andere bedrijven, bijvoorbeeld bij aanbestedingen. En ook om te vermijden dat bedrijven de markten gaan overnemen en beheersen. Wanneer politici en bedrijven elkaar bij dit soort zaken helpen, spreken we van belangenverstrengeling.

In dat laatste geval kunnen ze vrij hun gang gaan met onderbetaling van medewerkers, het opheffen van banen en allerlei andere initiatieven die slecht zijn voor de samenleving. Ook kunnen bijvoorbeeld banken terreurorganisaties en maffiose organisaties van kapitaal voorzien, geld witwassen en een verkeerde voorstelling van zaken geven. Als politici niet onafhankelijk toezien op naleving, vernieuwing en uitvoering van de regels door bedrijven, komen heel wat mensen in een zeer kwetsbare positie terecht. Helaas wemelt het van de voorbeelden van belangenverstrengeling. In dit artikel beschrijf ik een aantal voorbeelden. Dit doe ik in het kader van de artikelenreeks die ik hier sinds 1 februari publiceer over de misstanden in organisaties. De reeks is gebaseerd op het boek ‘De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld’.

Vrede wordt in deze wereld bewaakt met wapens. Homo sapiens komt maar niet op het niveau dat hij de oorlog afschaft. Hoe geweldloos, vredelievend en idealistisch een groot deel van de mensheid ook is. Steeds weer duiken de onoplosbare conflicten op en altijd gaat het over land, geld en bezit.

Voor oorlogen zijn wapens nodig en deze wapens moeten ergens vandaan komen. Ik ben wel idealistisch, maar ook realistisch. Legers zijn nodig in zo’n wereld. Als zoon van een militair weet ik dat veel militairen gedreven worden door een ideaal van vrede. En dat ze net als ik hopen op een wereld waarin oorlog niet meer zou bestaan. Maar ze weten ook dat vrede in deze onverloste wereld verdedigd moet worden.

Dat neemt niet weg dat we er blij mee moeten zijn of in moeten berusten. Het bedrag dat gemoeid is met wapenhandel ligt zo hoog dat de honger in de wereld opgelost zou zijn met een vijfde van dat bedrag. In dit artikel ga ik dieper in op de wapenhandel, die veel geld verdient aan al die ellendige oorlogen. Ook de banken die de boel financieren varen daar wel bij.

‘Die oude garde houdt alles tegen’

Zomaar een uitspraak van een jonge manager in een van mijn trainingen. Ik citeer hem omdat ik dit vaker hoor bij de ‘jonge garde’.De oude garde vindt ook iets van de jongere, soms.

‘Dat komt binnen met een air alsof het Elon Musk zelf is en begint wild veranderingen op te leggen aan een proces dat ze nauwelijks kennen. Want inhoudelijke kennis, dat is niet nodig volgens hen.’

Beide benaderingen brengen niemand ook maar een stap verder. Het bevordert de samenwerking totaal niet. En ondanks de verschillen tussen de generaties is samenwerking juist een prachtige kans. Zeker, ouderen houden vaak vast aan succesformules van het verleden. Ze zijn trots op oplossingen die ze zelf vonden voor werkproblemen. Die trots moet echter niet omslaan in starheid en weerstand tegen vernieuwing en verandering.

Wie zich gaat verdiepen in verandermanagement komt geheid het inmiddels al weer extra belegen model van Kotter tegen. Een achtstappenmodel dat garant moet staan voor een succesvol veranderproces. Een van de acht stappen in dit model is ‘draagvlak creëeren’. Nadat je een coalitie hebt gevormd, de urgentie van een verandering hebt bepaald en een visie en een communicatieplan hebt geformuleerd, kan je aan de gang.

Steeds weer blijkt draagvlak een belangrijke succesfactor bij een verandering. Als je het voor elkaar krijgt om je medewerkers enthousiast te maken voor je plannen, dan is de kans van slagen groot. Maar de praktijk is weerbarstig. Weerstanden steken de kop op als stormen in het najaar en de weg naar je doel blijkt heel vaak langer dan je had gepland. De vraag is: hoe komt dat toch?

Onlangs was ik onderweg naar een congres van gynaecologen in opleiding om met ze te praten over verandermanagement. Ze gaven van te voren aan dat hun beroepsgroep wat conservatief is en niet direct stond te springen om veranderingen. En er was de waan van de dag. De vakgroep had zijn handen vol aan de praktische taken en verantwoordelijkheden die haar pad kruisten.

Waar gaat de wereld heen? Bert Overbeek publiceert op jongebazen.nl hierover vanaf 1 februari uitgebreide artikelen. Hij zal daarbij een helpende houding ontwikkelen. De vorige afleveringen handelde over de risico’s die er zijn rondom onze internetdata, privacy gegevens en over de farmaceuten. Nu zijn de monopolisten aan de beurt; zij die verantwoordelijk zijn voor de armoede in de wereld. 

Wat is er tegen een gemeenschap die zich schaamt of schuldig voelt, als er mensen deel van uitmaken die arm zijn? En wat is er tegen een gemeenschap die ervoor zorgt dat mensen werk hebben, dat ook door techniek kan worden gedaan, maar dat niettemin door mensen wordt gedaan? Dus: dat de techniek de mensen zou kunnen vervangen, maar dat je daar niet voor kiest? Dat je er, integendeel, voor kiest om techniek te vervangen door mensen, zodat iedereen een baan heeft?

Wat is er tegen een samenleving zonder aandelen en zonder winstmaximalisatie? Waar werk en productie niet per sé samenhangen met winst maken, maar met samenwerken om zaken te produceren waar mens, dier en planeet baat bij hebben? Ik hoor het je al zeggen (als je me al niet voor gek hebt verklaard): op zich is er niets tegen, maar het is niet reëel, het gaat niet gebeuren. Onze wereld zit zo niet in elkaar. Daar is de mens niet op gebouwd. Goed, laten we eens zien waar de mens dan wel op gebouwd is, volgens mensen die graag de realist uithangen. We doen dat weer aan de hand van schrijvers Raeste en Sokkola (R&S), net zoals in de vorige artikelen. 

Where is the world going? Bert Overbeek will publish extensive articles on this subject on jongebazen.nl starting February 1. He will develop a helping attitude in the process. The previous installments dealt with the risks surrounding our Internet data, privacy data and the pharmaceutical companies. Now it is the turn of the monopolists; those responsible for world poverty. 

What’s against a community feeling ashamed or guilty if it includes people who are poor? And what is against a community that ensures that people have work, which could also be done by technology, but which is nevertheless done by people? So: that technology could replace people, but you don’t choose that? That you choose, on the contrary, to replace technology with people so that everyone has a job?

What is against a society without shares and without profit maximization? Where work and production are not necessarily related to making a profit, but to working together to produce things that benefit humans, animals and the planet? I can already hear you saying it (if you haven’t already declared me a fool): in itself there is nothing against it, but it is not real, it is not going to happen. Our world is not like that. Man is not built for that. Well, let’s see what man is built on, according to people who like to be realists. We will do so again using authors Raeste and Sokkola (R&S), as in the previous articles.

‘Niet alleen worden de algoritmes en robots steeds slimmer, maar managers en medewerkers worden steeds dommer,’ hoorde ik iemand onlangs zeggen. Ik luisterde. Hij behoorde tot de mensen die zich zorgen maken over de effecten van amusement. Hij is niet de enige.  De psychiater Dirk de Wachter bijvoorbeeld, de schrijvers van ‘De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld’, Houellebecq in zijn romans en in de jaren ’80 van de vorige eeuw Neil Postman, die het boek ‘Wij amuseren ons kapot’ schreef. Nog wat verder terug in de geschiedenis vinden we Aldous Huxley met zijn ‘Brave new world’. Amusement zou ons afleiden, is de strekking en wel op een manier dat machthebbers vrijelijk hun gang konden gaan. Terwijl wij Netflix aan het kijken zijn, zouden zij van alles kunnen besluiten wat we niet willen. En dat zouden ze ook doen.

De Wagter en Houellebecq kijken meer naar de mentale effecten van amusement. Bij Houellebecq vinden we een wereld waarin vermaak gepaard gaat met leegte en zielloosheid. De Wagter houdt van de schrijver, maar legt meer nadruk op het belang van verbinding, en die verbinding is in het geding in een wereld, waarin we de hele dag vermaakt worden. Ikzelf onderscheid ‘vermaak dat onze geest levend maakt of/en houdt’ van ‘vermaak dat ons passief maakt’. En waar deze bezorgde mensen het over hebben, richt zich volgens mij op de laatste categorie. Dit artikel legt onze manier van amusement consumeren naast die in de 19e eeuw, toen internet, televisie en radio nog niet bestonden.