Bert Overbeek

Wie -zoals ik- regelmatig in hotels verblijft, wordt ondergedompeld in de weelde van de luiheid. Je hoeft, buiten het verrichten van je werk, immers niets. Als je om vier uur klaar bent, staat de poort van het lanterfanteren en lui in de lounge lummelen wagenwijd voor je open. Geen met etenresten besmuikte borden die per sé afgewassen willen worden, geen vuile kleren die bedelen om een wasbeurt, geen stoffige vloer die in je geweten mekkert om gezogen te worden, terwijl je ook nog eens op je wenken wordt bediend door charmante obers en serveersters als je iets wilt drinken of eten.

Het is eigenlijk bizar dat ik zo van mensen houd; dat ben ik eens met mijn vrienden die dit verschijnsel regelmatig opmerken als ik weer eens over mijn trainingservaringen praat. En als ik ‘mensen’ zeg bedoel ik die ene specifieke soort die we ‘homo sapiens’ noemen. De enige mensensoort die we nog hebben. Vroeger hadden we er meerderen. Net zoals je onder apen bonobo’s, makaken en gibbons hebt.

Jij en ik zijn onderdeel van die nog steeds flink uitdijende sapiens-familie. Op dit moment gedragen de bijna 8 miljard homo sapiens-leden zich zoals de sauriërs dat ooit deden. Ze regeren over de wereld, al doen ze dat een stuk slechter dan de giga-reptielen die zo’n 70 miljoen jaar geleden door een meteoriet-inslag aan hun einde kwamen.

Sommige trainers zien vaardigheidstrainingen als een eerste stap in hun carrière. Als ze wat langer trainer zijn willen ze het vaak loslaten. Terwijl vaardigheidstrainingen het meeste effect hebben op samenwerking en gedragsverandering. Kleine veranderingen in het gedrag leiden immers tot grote resultaten.

Vandaar dat wij, coach/actrice Karin Six en trainer/coach Bert Overbeek, ons erin hebben gespecialiseerd.  Al meer dan 25 jaar. Voor ons is vaardigheidstraining meer dan ‘een eerste stap in onze carrière’. Het gaat immers om de deelnemer en zijn leerproces. En die heeft veel baat bij oefening van praktijkcases, het delen daarvan met mededeelnemers en reflectie.

Toen de wijze (en in de seventies zeer populaire) schrijver Heere Heeresma zei, dat mensen zich kunnen ontwikkelen van natuurdriftige tot geestdriftige wezens bedoelde hij niet, dat ze moesten groeien van promiscue tot celibataire mensen. Vaak worden dit soort teksten zo benaderd. Maar Heeresma wilde meer dan dat. En nu, 50 jaar later, nu de biologie ons mensbeeld heeft aangescherpt, kunnen we Heeresma’s opvatting zelfs verdiepen.

Wat Heeresma bedoelde was duidelijk. In ons schuilen een aantal mechanismes die we in zijn woorden, ‘gemeen hebben met het gedierte des velds’. Denk hierbij aan overlevingsmechanismes, emoties, territoriumdrift, bezitsdrang, voortplantingsdrang en tribal mechanismes, zoals: wel voor de eigen ‘stam’, de eigen familie, de eigen groep zorgen, maar niet voor anderen.

Duurzaamheid, diversiteit en aantrekkelijkheid zijn drie belangrijke kenmerken van de organisatie van de toekomst. Een toekomst die ook nog eens gevormd zal gaan worden door algoritmes en robots. Dat vraagt nogal wat van ondernemers, leiders en managers. Mede hierom schreef ik in 2020 een soort reisgids voor het leiderschap van de toekomst, ‘De schakelaar’ (https://futurouitgevers.nl/auteurs/bert-overbeek/)

Slimme ondernemers hebben door, dat juist het menselijk aspect niet verwaarloosd kan worden in een digitale toekomst. Veel bedrijven concentreren zich op die digitalisering, maar IT-goeroes zeggen dat juist de menselijke component niet vergeten mag worden. Zelf maakte ik onlangs mee hoe kil bijvoorbeeld ABN AMRO reageert, als je rekening wordt geplunderd. Zo’n organisatie vergeet tijdens deze digitale revolutie te communiceren en daarvan zie je de weerspiegeling in de media. Hoezo reputatiemanagement?

Wie goed leiderschap nastreeft in zijn leven, kan veel leren van de groten uit de geschiedenis. Mede hierom schreef ik het boek over de historische Jezus, ‘De moed van Jesjoea’. Het kwam onlangs uit en het is toegankelijk voor iedereen die iets met leiderschap heeft.  Gelovig of niet gelovig maakt niet uit, want het gaat om de historische Jesjoea. Wie was die man destijds en wat kenmerkte zijn leiderschap? In ieder geval zijn ontwikkelingsgerichte instelling, zijn veranderingsbereidheid en zijn moed. Daarover een fragment.

‘Er is alle reden om aan te nemen, dat de discussies die Jesjoea had met de gevestigde geestelijkheid hem beroemd in de regio maakte, zoals ook Jochanan de Doper beroemd was. Mattheüs laat zien, dat die beroemdheid toenam naar mate de jaren vorderden. De opbouw is dat hij eerst discipelen selecteert, dat hij dan zijn boodschap begint te vertellen rondom het Meer van Galilea, waardoor er een schare fans ontstaat daar, dat hij daarna door Galilea ‘toert’, en af en toe moet uitwijken vanwege het feit dat hij anders niet alleen kan zijn, of dat de tetrarch Herodes of de Farizeeën het op zijn leven voorzien hebben.

Narcisten zijn mensen, die in hun jeugd af hebben geleerd om zichzelf te zijn. Ze zijn gekleineerd, genegeerd of verwaarloosd en leerden truukjes om de aandacht te krijgen, die ieder mens nodig heeft, want uiteindelijk is homo sapiens als een plant die naar de zon toe wil groeien en die goed gedijt op aandacht. Omdat narcisten als kind te weinig licht en water hebben gekregen, gaan ze dat later van hun omgeving eisen. Soms openlijk, soms sneaky, maar altijd dwingend.

Daarvoor ontwikkelen ze in hun leven een uitgebreide gereedschapskist. Hierin zitten tools als charme, kameleoneigenschappen, maar ook meedogenloosheid en kilheid ten opzichte van anderen. Deze laatste twee eigenschappen hebben te maken met de manier waarop narcisten door hun gewonde staat-van-zijn de ander zien: als een leverancier van aandacht. Als iemand, die dat wat hij of zij tekort is gekomen, moet leveren.

Nu kunnen wij, leden van de weerspannige homo sapiens stam, andere mensen wel wappies noemen, maar ondertussen overschatten wij onszelf nogal. En ja, dat is onderzocht. Niet één keer, niet tien keer, niet honderd keer, maar duizenden keren. Mensen vergissen zich wanhopig vaak. En dat wordt niet minder als ze denken dat ze ‘de’ waarheid kennen. Want we snappen er geen pepernoot van.

Een willekeurig voorbeeld.

‘Mijn buikgevoel en intuïtie vertellen me alles’, zei een mooie vrouw me onlangs, ‘en ze zijn altijd waar’.

Ik knikte bevestigend, omdat ik bij schoonheid soms zo in beslag wordt genomen door wat ik zie, dat mijn reactievermogen verandert in een kom met water verdunde pudding. Ondertussen was ik het met haar oneens, want er is simpelweg geen pratend buikgevoel. Gevoel en gedachten zitten in de hersenen. Het kan vóelbaar zijn in je buik of in de hartstreek, maar het wordt in je hersenen geproduceerd en daarna razendsnel door je lichaam heen gejakkerd. Dit gebeurt via allerlei chemische en elektrische processen die je pas een beetje leert begrijpen na wat verdieping in de biologie, psychologie en natuur- en scheikunde.