'Leer de lol zien van spirituele diversiteit op de werkvloer' (Interview met Bert Overbeek)

Bert Overbeek publiceerde in 2018 vier boeken. Deze week komt zijn volgens hem belangrijkste boek uit. Het heet Goden en goeroes en gaat volgens de ondertitel over ‘inspiratiebronnen op de werkvloer’. Het is bovendien het derde deel van een drieluik dat Overbeek schreef over diversiteit. Eerder verschenen Mannen en/of vrouwen en Diversiteit. Boeken waarmee de Doornse schrijver de top 10 haalde van de Managementboek top 100. Diversiteit eindigde zelfs in de top 3.  Een interview. 

Waar gaat uw nieuwe boek precies over?

Het gaat erover welke ideeën mensen hebben over het leven, en hoe ze dat inspireert in hun dagelijkse bestaan. Dat klinkt heavy, maar het boek is lekker vlot leesbaar. De vragen zijn pittig. Welke invloed hebben spirituele ideeën op hun gedrag op de werkvloer en in hun team, bijvoorbeeld? En ook: valt er iets mee te doen, waardoor hun team ervan profiteert? En tenslotte: hoe zorg je als leidinggevende voor, dat je dit faciliteert? Stel: iemand gaat naar een yoga retraite op Ibiza. Wat gebeurt daar, wat voor inzichten doet iemand op? Daar praten mensen vaak maar met een paar collega’s over. En dat is jammer. Een team zou flink kunnen profiteren van de inzichten die zo iemand meebrengt.

Maar waarom moeten we onze privé-ideeën over het leven delen op het werk?

 Omdat spirituele en religieuze overtuigingen organisaties nogal wat voordelen kunnen opleveren. Het kan positieve effecten hebben op ziekteverzuim, op stresspreventie, op een positieve werkbeleving en laten we de zelfreflectie niet vergeten. Talloze managers hebben het daar voortdurend over: ‘Mijn medewerkers hebben te weinig zelfreflectie’. Maar ze bieden die mensen ook geen echte tools om hun zelfreflectie te verbeteren.

Spiritualiteit kan hier een geweldige rol spelen, maar blijft nu helaas nog teveel op de achtergrond. Het lijkt wel verboden om erover te praten. En dat is ook zo. Wie zich erover uit, dreigt minder serieus genomen te worden. Het merendeel van de mensen die ik uit mijn netwerk over het onderwerp sprak, zijn bang voor reputatieschade. Spiritualiteit wordt kennelijk gezien als iets zweverigs.

Tegelijkertijd is het onderwerp hot en wemelt het van de levensbeschouwelijke en spirituele verschillen op het werk. Hoe je dat als leidinggevende de goede kant uit stuurt, daar hoor je weinig over. Van oudsher werd je aangeraden op je werk een paar gespreksonderwerpen te vermijden. Geld was zo’n onderwerp, maar geloof ook. In een omgeving waarin verschillende overtuigingen met elkaar een weg moesten vinden, moest je oppassen voor conflicten. Vandaar.

Maar waarom zouden we het er dan wel ineens over moeten gaan hebben?

Omdat we in een tijdperk van transparantie leven. Alles wat we doen, is terug te vinden op het internet. Bovendien valt er veel nuttigs te halen uit spirituele uitwisseling. Maar dan moet je wel voor een goed kader zorgen. In mijn boek besteed ik veel aandacht aan dat kader. Ik behandel een voorbeeld, waarbij op één afdeling zeven tot acht verschillende vormen van spiritualiteit aanwezig zijn. Die raken met elkaar in discussie over een islamitische gebedsruimte. En dat heeft een krachtig effect op het team, de sfeer en de samenwerking.

Dan kom je niet weg met een eenvoudige teambuildingssessie. Dan zal je dieper moeten graven. En dat wordt vrijwel nergens gedaan. Meestal grijpen teambegeleiders naar oude methodes, die in kaart brengen wat iemands plaats in het team is. Kijk, zeggen ze dan, jij houdt van grote lijnen en hij is een pietje precies, en daarom hebben jullie kans op frictie. Dat kan handig zijn, hoor, maar een team is soms verdeeld door verschillen in inzicht en normen. En daar gaan spirituele belevingen achter schuil. Die kan je dan niet negeren. Beter is het ze op een veilige manier bespreekbaar te maken, en te kijken of je elkaar iets kunt leren.

Dit vraagt echter nogal wat van begeleider van een team. Inzicht in de verschillende spirituele belevingen en de effecten daarvan op de medewerker, maar ook de moed om teamleden te overtuigen van verdraagzaamheid. Jij bent boeddhist, ok, en jij bent atheïst, ook prima, maar veroordeel niet iemand die daar anders in zit. Sterker: kijk eens waar de raakpunten zitten, en kijk of je samen tot een mooie synthese kunt komen.

Dat is niet geheel zonder risico’s. We weten dat religie en spiritualiteit tot verregaande meningsverschillen kan leiden. Tot oorlogen zelfs.

 Daar zijn inderdaad veel voorbeelden van, helaas, maar laten we realistisch blijven: de oorlogen van de 20^eeeuw waren niet spiritueel geïnspireerd. Ze kwamen voort uit atheïstisch gedachtengoed, en ze kostten de mensheid tientallen miljoenen slachtoffers. Maar los van de oorlog zijn er inderdaad ook nadelen voor organisaties aan de spiritualiteit van hun medewerkers. Daar besteed ik uitgebreid aandacht aan.

Belangrijker is wat ik in eerdere delen van mijn drieluik al zei: je moet de lol leren zien van die verschillen. En je afvragen wat je ervan kan leren. Dat vereist een open basishouding, zeker van een leidinggevende, maar ook van zijn mensen. En daar valt in onze tijd het nodige te ontwikkelen. Vandaar dat ik mijn drieluik schreef, en dit prachtige boek eraan toe wilde voegen.

Goden en goeroes moet er toe leiden, dat leidinggevenden in onderwijs en zorg, bij bedrijven en bij de overheid meer durf gaan ontwikkelen. Om teamleden van elkaars opvattingen te laten profiteren. Ik heb drie vormen van diversiteit beschreven. De genderdiversiteit, de diversiteit in afkomst en tenslotte de spirituele diversiteit. Steeds is het advies om van de verschillen tussen elkaar te leren, en om elkaar aan te vullen.

Ik zou niet weten waarom dat hier niet ook kan. Teams kunnen profiteren van de spirituele en religieuze praktijken en inzichten van hun mensen, maar dan moeten ze daar wel voor open staan. Maar dat is precies wat organisaties al jaren van ze willen. Mijn boek leert leidinggevenden en begeleiders van teams daarin een extra stap te doen, en daadwerkelijk een slag te maken.

'Goden en goeroes' verschijnt eind november, en is vanaf dat moment  verkrijgbaar bij de boekhandels in je woonplaats of op internet. Meer informatie over het boek vind je hier: https://futurouitgevers.nl/portfolio/godenengoeroes/