Change? Liever knallende oneliners dan rustig denkwerk?

Nadenken is niet overal even populair. Misschien weet ons instinkt of  ons ‘gevoel’ wel meer dan al wie wetenschappers, zei iemand onlangs tegen me. Bovendien is gevoel voor veel mensen een stuk spannender dan nadenken. Dat ervaren we anno de 21^e eeuw toch een beetje als een stoffige bezigheid. En ons brein levert ook veel sneller belonende stofjes af als we op emotioneel niveau opereren. Op zoek naar kicks en sensatie die ons steeds weer kleine injecties moeten geven, ‘doet’ nadenken het gewoon minder goed dan mystieke gevoelsteksten of wilde oneliners. 

Media hebben dat allang door. De media met de meest ongenuanceerde koppen oogsten meer lezers dan genuanceerde, rustige koppen. Ons brein is er gevoelig voor. Zoals het ook gevoelig is voor placebo’s. Ons brein reageert tijdelijk op placebo’s (mits we er in geloven) hetzelfde als op echte middelen. We onderscheiden mede daardoor niet of iets feitelijk juist of onjuist is. En we rechtvaardigen dit met stoere taal. Het feit dat we niet kritisch genoeg met onze ideeen omgaan verbloemen we bijvoorbeeld met argwanende teksten over hen die dat wel doen. Zo moeten we ook de kritiek op wetenschap vaak zien. Veel mensen zouden er een moord voor doen de wetenschap te begraven. Hebben ze eindelijk een placebo gevonden dat ze een lekker gevoel geeft, komt de wetenschap de pret weer bederven!

Wat denkt die wetenschap wel? Bovendien: onderzoek is allang niet betrouwbaar meer, toch? Te vaak worden wetenschappers gedreven door de wens om iets journalistiek interessants te publiceren. Dat maakt ze onberekenbaar. En daarbij: onderzoeken worden gesponsord door belanghebbenden. Kortom: liever geen onderzoeken, want dan kunnen we er niet lekker op los redeneren. Is te moeilijk, worden we moe van. Lekker simpel houden. Maar we weten het zelf wel: het is onzin, want…

…alles begint met een kritischer kijk op onze eigen perceptie. Met open te staan voor andere inzichten. Met de bereidheid om dat te toetsen wat we met zoveel stelligheid beweren of geloven. En dat vraagt om een hele open houding.

Het zal niet gemakkelijk zijn om onze zekerheden los te laten. Het hoort bij onze systemen dat we onszelf veilig willen voelen. En zekerheden geven ons een veilig gevoel. Dat dat gevoel soms op drijfzand is gebouwd maakt niet uit, zolang we ons maar veilig voelen. Als iets je veiligheid vergroot, dan omarm je het. Maar je omarmt helaas maar al te vaak een illusie. (Denk hierbij aan Facebook: https://egobert.wordpress.com/2014/12/26/facebook-account-opgezegd-nu-nog-volhouden/) Omdat het een lekker gevoel geeft. En hoe veilig is een illusie? Alles begint met de houding om je eigen intuities en denkbeelden samen met anderen kritisch te durven bekijken. Daar begint het echte veranderen.

Bert Overbeek verzorgt MD trajecten voor organisaties, traint, coacht en helpt teams. Overbeek heeft een geheel zienswijze op verandermanagement en het brein, waarin de laatste neuro-inzichten verwerkt zijn. Hij schrijft boeken en heeft veel gedaan aan innovatie van oude managementmodellen.