Deze week werd in verband met het coronavirus de avondklok ingevoerd. Dit werd aangegrepen door een aantal jongeren om auto’s in brand te steken, ruiten in te slaan en winkels te plunderen, met de politie op de vuist te gaan en chaos en destabilisatie te veroorzaken. Uiteraard sprongen de media erop, al werden ze ook zelf besprongen, en probeerde verdieping aan te brengen: waar komt dit vandaan en waardoor wordt het veroorzaakt?
In zijn boek Status schrijft Richard van Berkel dat het privéleven van mensen door kinderen invloed kan hebben op de werkvloer. Van Berkel laat in zijn zeer lezenswaardige boek van vóór de Corona crisis zien, dat het kennelijk indruk maakt om veel kinderen te hebben, die je dan in leuke outfitjes op de foto kunt zetten. Je stuurt ze naar een sportclub met een goede reputatie; niet naar de sportclub om de hoek. Daarmee laat je aan je omgeving zien dat het goed met je gaat.
Sommige deskundigen zullen dit toeschrijven aan Hollands calvinisme, maar dat klopt niet, want het komt niet alleen in onze cultuur voor. Integendeel, het is vrij universeel. In vrijwel alle culturen is het hebben van veel kinderen een symbool voor welzijn en welvaart. Het maakt je gerespecteerd. Kijk maar eens naar de sterren. Eerst de mannen. Jude Law heeft vijf kinderen; Clint Eastwood zeven; Eric Clapton vier; Eddie Murphy heeft er acht; Kevin Federline zes; Rod Steward acht; Steven Spielberg zeven; Mick Jagger zeven; Mel Gibson acht; Kevin Costner zeven; Bruce Jenner tien; en Rupert Murdoch zes. Wat de vrouwen betreft: Angelina Jolie heeft zes kinderen, maar drie biologische, de anderen zijn geadopteerd. Julia Roberts heeft er drie; Victoria Beckham en Meryl Streep vier; verder zijn er veel vrouwen die twee of drie kinderen hebben. De mannen hebben hun kinderen dan ook bij meerdere vrouwen gekregen.
Als er één term is, die ik arrogant en denigrerend vind, is het wel het woord ‘blinde massa’. Ik hoorde de term voor het eerst in de jaren ’70, toen de alternatieve (vooral linkse) wereld zich afzette tegen de prestatiedrang en welvaartssamenleving. Krakers, anti-Vietnam-betogers, en anti-kernwapendemonstranten, die zelf een behoorlijke ‘massa’ vormden, gebruikte dat woord om de rest van de samenleving voor te stellen als een clubje volgzame stumperds.
Deze als willoze, domme slachtoffers van overheidspropaganda geframede medemensen zouden niet zelfstandig en onafhankelijk nadenken; normen in het alternatieve milieu. Aan het einde van de jaren zeventig zag je in Nederland het anarchisme terrein winnen, dat een onderdak vond bij krakers, die ook niets met de massa hadden.
Niet zo lang geleden gingen bestuursraden en directies een paar dagen de hei op, om terug te komen met vrijwel altijd weer dezelfde kernwaarden. Naast betrouwbaarheid, klantgerichtheid, integriteit en dat soort algemeenheden stond ook altijd het woord ‘transparantie’ op de kaartjes. Die kaartjes werden vervolgens door de communicatieafdelingen rondgestrooid in de organisaties. De teamleiders mochten het dan uitleggen.
‘Vanaf nu zijn dit onze kernwaarden’
De werkvloer, zoals de uitvoerende medewerkers zichzelf graag noemen, haalde zijn schouders op. Niets nieuws onder de zon. Voor doeners zijn kernwaarden namelijk altijd een beetje gek. Hoezo integriteit en betrouwbaarheid als je -keurig volgens veiligheidsnormen en vergunningen- aan leidingen werkt in een sleuf? Dat is toch vanzelfsprekend?
Over rustig blijven als het hectisch wordt:
‘Als je weet dat je het moeilijk vindt om rustig te blijven in alle hectiek van deze tijd, is het waarschijnlijk zo dat je je leiderschap eerst verder moet ontwikkelen, voordat je er überhaupt al praktisch vorm aan geeft. Wees daar vooral eerlijk over. Er zijn al veel matige leiders, en het is nooit erg om te leren en een doel te hebben. Leiderschap is volgens velen aangeboren, maar dat kan beschouwd worden als een verouderd denkbeeld. Een leider staat op in bepaalde omstandigheden en verschillende situaties laten verschillende leiders opstaan.’
In 2020 verscheen van de hand van Bert Overbeek het boek ‘De liefdesarchitect’. Hierin een uitgebreid verslag van de evolutie tot nu toe, maar ook over de toekomst. Hieronder een aantal quotes uit dit boek. (Gisteren publiceerden wij quotes uit zijn andere boek ‘De schakelaar’.)
Over robots die op mensen moeten lijken
‘De mens vormt de dingen om naar zijn beeld. Het moet allemaal lijken op zichzelf of op de dingen die hij heeft bedacht. Kijk naar de antropomorfe robots, die als ze op mensen lijken het leukst worden gevonden. De mens wil begrijpen. Omdat hij anders bang wordt. En moeite heeft om iets te accepteren. Hij bedenkt formules, waarin de natuur moet passen. Om dan te ontdekken dat formules lang niet altijd werken, als het om de echt grote dingen gaat.’
Switchend leidinggeven is vóór alles: schakelen. Schakelen tussen verschillende situaties, verschillende leiderschapsstijlen, verschillende karakters en behoeften van medewerkers, schakelen tussen verwachtingen en plotselinge omstandigheden (corona en al haar effecten) en ga zo maar door. Niet per maand, per week, per dag of zelfs maar per uur, maar vrijwel elk moment. Dat vraagt van alles van managers en medewerkers.
We leven in een tijd van snelle veranderingen die snel handelen van ons vereist, ook al vanwege de enorme diversiteit tussen medewerkers, de verschillende kennisniveaus, van digitale high speed ontwikkelingen, en van smartphones waarvan alleen de 40 appjes al die we per dag versturen en de ongeveer 140 die we ontvangen en beantwoorden 79 minuten per dag van ons vragen.
In het tijdperk van deze digitale revolutie is permanent ontwikkelen noodzakelijk. Veranderingen vinden met hoge snelheid plaats en dit betekent dat mensen snel moeten schakelen, zonder dat ze daar onrustig van worden. Leren kent verschillende kanten. Bijvoorbeeld een vakinhoudelijke en instrumentele kant. Mensen zullen, zeker nu, hun vakkennis up to date moeten houden; een absolute noodzaak vanwege de toename van nieuwe technologische ontwikkelingen en inzichten. Denk daarbij aan robotisering, Artificial Intelligence, de algoritmes, 3D en 4D- printers, een snelle uitbreiding van big data en andere vernieuwingen als gevolg van de digitale revolutie. Deze zullen een enorme impact hebben op de samenleving, en dus ook op je klanten en de klanten van je klanten.
Naast het vakinhoudelijk leren is er ook de ontwikkeling van (1) vaardigheden en (2) een houding, die de medewerkers van klanten in heden en toekomst op de beste manier bedient. Een goed trainingsbureau zal zowel de inhoudelijke opleidingen als de gedragstrainingen daaraan steeds toetsen. Bijscholing is in de moderne tijd een absolute ‘must’, om de veranderingen het hoofd te kunnen bieden. Daarbij is face-to-face leren een nuttige aanvulling op e-learning en andere vormen van modern leren.
Er zijn nog steeds psychologen, trainers en managers die zeggen, dat creativiteit in één van de hersenhelften zit. En hele volksstammen nemen het nog steeds over. Het idee komt uit een tijd dat de psychoanalyse en spirituele stromingen de macht hadden in de organisatie- en managementpsychologie. Zij kwamen met het idee, dat de ratio (het hoofd) in de ene kant van het brein zit, en het gevoel (het hart en de onderbuik) aan de andere kant. Om kort te gaan: dit is een mythe, of meer specifiek: een neuromythe. En ons brein is nu eenmaal gevoeliger voor mythe dan voor feiten. (Dit artikel is een fragment uit ‘De schakelaar’; een boek dat overal verkrijgbaar is)
Als ‘het werkt’ of veiligheid biedt, accepteert ons brein het als ‘waarheid’. Zoiets gold ook voor de neuromythe, dat creativiteit in een andere hersenhelft zat dan zakelijk en logisch denken. De (onjuiste) conclusie luidde jarenlang dat we in het westen teveel gefixeerd waren op de ene hersenhelft, en de andere verwaarloosden. Maar creativiteit zit niet in slechts één van de hersenhelften; het benut neuronetwerken uit beide helften. Neurowetenschapper Elkhonon Goldberg laat dit in zijn boek ‘Creativity’ goed zien. Volgens hem is creativiteit een complexe vaardigheid, die heel wat neuronetwerken in tegelijk activeert.
Het gebeurt vaak dat mensen koppig blijven vasthouden aan een gekozen koers. Het is menselijk om dat te doen. Ons brein wil veiligheid en controle voor alles. Een biologisch en meestal onbewust mechanisme. En we doen veel onbewust, meer dan 90 % volgens sommige onderzoekers. Die onbewuste mechanismes zijn veel dieper ingesleten in ons systeem, en functioneren veel onbewuster dan bewuste processen die we hebben aangeleerd. Afwijken van een ingeslagen pad kan nog zo verstandig zijn, we kunnen elkaar nog zo hard vertellen dat we open moeten staan voor veranderingen; toch houden mensen in de praktijk graag vast aan oude veiligheden. Ook houden ze vast aan oude methodes en besluiten. Men durft niet goed af te wijken van een ingeslagen pad.
In ons onbewuste zitten ook de zelfoverschatting en het groepsdenken. Er valt veel te vertellen over de dingen die mensen over zichzelf denken. Om te beginnen zijn zelfbeelden een product van ons denken. De vorming ervan vindt van heel jongs af aan plaats in relatie tot onze omgeving. Dat wat mensen over zichzelf denken hoeft niet te kloppen, en toch bepaalt het hun houding in het leven. Zelfverzekerheid en faalangst zijn er bijvoorbeeld producten van. Als je denkt dat je de beste van de wereld bent, heeft dat veel gevolgen voor je ‘performance’, voor hoe je je gedraagt. Als je jezelf als een zwakke persoon beschouwt, kan dat een enorme onbewuste invloed hebben bij presentaties en examens.
