Rubriek: Diversiteit

Bert Overbeek publiceerde in 2018 vier boeken. Deze week komt zijn volgens hem belangrijkste boek uit. Het heet Goden en goeroes en gaat volgens de ondertitel over ‘inspiratiebronnen op de werkvloer’. Het is bovendien het derde deel van een drieluik dat Overbeek schreef over diversiteit. Eerder verschenen Mannen en/of vrouwen en Diversiteit. Boeken waarmee de Doornse schrijver de top 10 haalde van de Managementboek top 100. Diversiteit eindigde zelfs in de top 3.  Een interview. 

In de pers staat de focus, als het om diversiteit en gelijkwaardigheid gaat, gek genoeg meestal op de top. Alsof in de organisatielagen ‘daaronder’ alleen maar over diversiteit wordt gepraat, als er iemand seksueel intimtideert. Niet zo lang geleden ging het over de mogelijkheden om te promoveren. De kansen voor vrouwen op dat gebied liggen lager dan voor mannen.

Het is maar een voorbeeld. Het tijdschrift Linda riep ergens dat vrouwen beter zijn in finance functies, en alweer hebben we het dan over de top en verdwijnt de belangstelling voor diversiteit in lagen ‘daaronder’ (want kom, laten we nog eens hiërarchisch denken). NRC had een interview met een technische topvrouw, die het onzin vond dat vrouwen niet technisch zouden kunnen denken. En ja, wederom het focus op de top.

Eén van de allergrappigste managementuitspraken is: ‘Wij hebben de verandering bedacht en faciliteren het. Nu moet het van hen zelf worden.’ Dus even op een rij zetten. Je gaat met elkaar de hei op, hengelt een missie en een visie uit de vijver van de groepsdynamiek, besluit tot een verandering op basis van een urgentie die je verder niet toelicht aan je mensen, rammelt er een strategietje tegen aan, en vervolgens moet dat wat je bedacht hebt ‘van hen zelf’ worden.

Om het ze makkelijk te maken, zet je je visie en missie alvast voor ze op een kaartje. Op de achterkant schrijf je de bekende woorden, die deze kaartjes al decennia bevatten; de mensen kennen ze van buiten: eerlijk, betrouwbaar, transparant, open, klantgericht en samenwerkend. Zes woorden; dat kunnen de medewerkers net aan, bedenk je je in een vlaag van goedbedoelde arrogantie.

Er is één ding dat in ons moderne beschaafde westen ontbreekt, en dat is genuanceerdheid. Nadenken over dingen is eng. Sociale betrokkenheid verdacht. En iemand die probeert dingen in hun complex perspectief te plaatsen, moet je ten diepste wantrouwen. Keep it simple, roeptoetert men, we hebben geen tijd.
Dat laatste is waar. In de 19eeeuw duurde een debat tussen twee presidentskandidaten zeven uur, tegenwoordig kan je niet meer naar de wc, want in de tijd dat je weg bent, is het debat voorbij. De spanningsboog van de moderne wereldburger heeft de levensduur van een vuurpijl. En dat heeft gevolgen voor hoe we discussiëren.

Op 16 en 17 november wordt een interview met mij (en anderen) over M/V-diversiteit in teams gepubliceerd in Het Laatste Nieuws en De Morgen; grote kranten in België. De timing is prima, want kort daarna verschijnt het derde deel van mijn drieluik over diversiteit voor managers: ‘Goden en goeroes’. Nadat ik boeken schreef over gender- en cultuurdiversiteit , komt er nu een over spirituele diversiteit op de werkvloer. Ik onderzoek daar de vraag hoe je die als manager optimaal kan beïnvloeden en benutten. In 2019 zal ik trainingen, workshops en lezingen geven over dit onderwerp.

In het kader van diversiteit wordt vaak het onderwerp ‘kleding’ overgeslagen. Met name de effecten van sexy kleding worden nogal eens onderschat. In business, maar ook in de trein. Voor mannen is het namelijk lastig, omdat het testosteron ze dwars zit. Natuurlijk uitstekend dat ze hun primaire driften weten te controleren. Maar ‘in hun kracht staan’ wordt daardoor niet gemakkelijker. Zijn ze dan zielig? Dat niet. Maar korte rokjes, daar hebben ze toch maar weinig verweer tegen. Ik vond het tijd om er eens een column met een knipoog over te schrijven. Dat vergde even moed. Maar ook lastige verschijnselen verdienen aandacht. Gaat over treinen, maar misschien kan je zelf de vertaalslag maken naar je werkplek. 

Toen ik 38 was, 21 jaar geleden, had ik nog een echte leidinggevende. Altijd leuk, een leidinggevende. Niets fijner dan gecontroleerd te worden door iemand, waarvan je dingen accepteert, waarvoor je een ander in de kliko zou laten verdwijnen. Hierarchie moet er zijn, zeker voor de zoon van een militair, zoals ik, die van oudsher de wereld had leren opdelen in generaals, kolonels, grootmajoors, sergeantmajoors, kortom: in rangen en standen.

Naar wat hoger staat in de rangorde heb je te luisteren, leerde ik, dus nam ik mijn leidinggevende zeer serieus. Bert, zei ze, jij bent creatief, niet zo georganiseerd en ik vind je ook vrij druk. Dat hoorde ik mijn hele leven al, maar in plaats van het te onderkennen, schoot ik onmiddellijk in een contractie van verzet als iemand me drukte verweet.

Kinderfeestjes zijn bij uitstek gelegenheden voor uit de fatsoenlijke band barstende emoties. Als er ergens geschreeuwd wordt, gehuild, gejengeld en door suikers aangedreven hyperactiviteit wordt gestimuleerd, dan is het wel op partijtjes van ons kleine grut. Een kind moet immers kind mogen zijn. Dus laat maar gaan, jongens, dat primaire gedrag. Het moet ons dan ook niet verbazen als in de discussie over een kinderfeestje eenzelfde primair gedrag wordt vertoond.

Hèt voorbeeld van een discussie over een kinderfeestje is de zwarte pieten discussie. Zelden heb ik in Nederland partijen zo in een kramp van communicatiefouten zien schieten, als in deze discussie. Mensen vallen elkaar in de rede, schreeuwen overtuigingen door elkaar, bezorgen elkaar hersenschuddingen, verwijten elkaar een terreurorganisatie te zijn, en net als op kinderfeestjes wordt er flink gehuild en gejengeld. Niemand luistert naar niemand en men probeert voortdurend de ander te overtuigen, terwijl die ander helemaal niet luistert.

Organisaties zijn hormonen- bubbelbaden. Die conclusie trok ik al in mijn boek ‘Mannen en/of vrouwen’. En het verklaart waarom mannen zo hardnekkig de top van organisaties blijven beheersen. Ondanks hun politieke correcte uitspraken over ‘meer vrouwen in de top’. Net als veel andere mensen stelde ik mijzelf in dit tweede deel van mijn drieluik over diversiteit (binnenkort verschijnt het derde: ‘Goden en goeroes’) ‘Waarom zijn er zo weinig vrouwen in de top van organisaties?’ De beste verklaring vond ik in de biologie.

Laten we de dierentuin er maar eens bijnemen. Als twee mannelijke steenbokken met elkaar uitmaken wie zijn genen mag gaan doorgeven, gaan zij daarvoor de strijd aan. Dat ziet er prachtig uit, maar voor de dieren is het geen pretje. Zij stoten elkaar zo hard als ze kunnen met hun horens op de meest kwetsbare plekken. Chimpansees, die genetisch iets dichter bij ons staan, doen ook zoiets. Tot bloedens toe verwonden zij elkaar om de alfaman in de groep te mogen zijn.

Altijd als een belegen of extra belegen mopperkont de jeugd van tegenwoordig bekritiseert, is er wel een weekendkrantkaternlezer die fijntjes glimlachend vertelt dat ‘het in de tijd van Plato ook al zo was’ dat ouderen de jongere generatie bekritiseerde. Meestal heeft zo iemand meer kennis van een broodplank dan van de Griekse oudheid, maar dat maakt niemand verder wat uit. Mensen hebben dan de welbekende ‘o ja’ reactie, en wel in twee opzichten.

‘O ja, joh?’ in de betekenis van ‘Is dat zo? Wat verrassend!’ Of ‘O ja!’ in de zin van ‘Zie je nou wel. Dat gezeur over de jeugd van tegenwoordig is gewoon onzin. De oudere generatie heeft altijd kritiek op de jongere’.