Rubriek: Klimaat en bedrijf

Ons brein, is gevoelig voor een goed verhaal en verder voor een boel onzin. Het legt verbanden die geen verbanden zijn, het neemt selectief waar, maakt van een incident iets structureels, generaliseert, denkt dat iets waar is als een autoriteit het zegt of denkt dat iets juist niet waar is als een autoriteit het zegt. Het valt als een blok voor een emotioneel verhaal. Kloppende statistieken verliezen het van een hartstochtelijk verhaal, dat niet juist is of op zichzelf staat. En zo zijn er nog veel zaken, die ons brein ten onrechte voor waar houdt, terwijl ze dat niet zijn.

Paula Steenwinkel schreef een erg leuk boek over dit fenomeen. Haar bij Boom uitgegeven boekje ‘Drogredenen herkennen en weerleggen’ behandelt nog veel meer van dit soort denkfouten. Ze behandelt dit pittige onderwerp bijna luchtig, en daar helpen de illustraties van Fokke en Sukke natuurlijk goed bij. De neerlandica schreef het boekje, omdat ze in haar studententijd ontdekte, dat discussies bijna allemaal ‘verpest’ werden door drogredenen.

Vorig jaar verscheen mijn boek ‘De liefdesarchitect’, en dat behandelde ondermeer de problemen met water, zoals we die nu zien in Limburg. Dit boek verscheen midden in de tijd dat allerlei (complot)theorieën zich vormden rondom COVID 19. Veel van die theorieën zijn afgeleid van de Openbaring van Johannes. Een bijbelboek. Ik vond het boeiend om vanuit dat perspectief naar onze wereld te kijken. En hoewel het boek fictie is, vermeldt het zeer veel interessante feiten over het klimaat. Het is bedoeld als waarschuwing.

Nu is er een grote groep mensen, die je klimaatontkenners kunt noemen. Mensen, die vinden dat de verbanden tussen de manier waarop wij mensen leven enerzijds, en de toestand van de planeet anderzijds, vergezocht  vinden. Ook zijn er mensen, die zich ervan afwenden, omdat het een manipulatief instrument in handen van overheden kan zijn (dit is lastig in een paar woorden uit te leggen, maar het houdt verband met Agenda 2030, waarin het klimaat door overheden zou worden gebruikt om mensen van hun vrijheden te beroven). Hoe het ook moge zijn, het klimaat is een enorme thermometer voor de mens. En het is de echo van menselijke gedrag. Een fragment:

Als we ons gedrag willen veranderen, dan moeten we dat nieuwe gedrag plannen. Dat doen we met ons bewustzijn. Denk bijvoorbeeld aan een verandering van eetgewoonte. Die bedenk je eerst, en dan voer je hem uit. Dat dat niet iedereen lukt, heeft te maken met de kracht van het bewustzijn. Niet iedereen lukt het om met zijn bewuste voornemen zijn onbewuste driften onder controle te krijgen. En dat geldt voor allerlei soorten van gedrag. Je zal bij jezelf merken dat bepaalde zaken heel moeilijk aan te leren zijn, en andere zaken juist weer heel makkelijk.

Als je wil weten hoe het komt, dat je gedrag soms zo lastig te veranderen is, moet je iets van de evolutie van ons bewustzijn weten. En te weinig verandermanagers en gedragstrainers zijn hiervan echt op de hoogte. Wat we ze niet kunnen verwijten, want ook wetenschappers raken al snel de draad kwijt, als ze de biologische basis en het ontstaan van het bewustzijn willen begrijpen.

Op 12 juni 2021 werd een speler van het Deense voetbalelftal getroffen door een hartstilstand. Het duurde een poosje voordat de wereld begreep, dat de speler het overleefd had. Maar in de tussentijd twitterde Willem Engel, een kopstuk van de groep mensen, die zich verzet tegen het COVID-overheidsbeleid.

Zijn tweet luidde: ‘Er valt net een Deen dood neer op het EK, hopelijk kunnen ze hem nog reanimeren. Het experiment is schandalig mislukt. Soms is gelijk krijgen het ergste dat je kan overkomen. Er moet direct gestopt worden met injecteren.’

De tweet klopte inhoudelijk van geen kanten. De Deen was niet dood. En er is geen enkel verband met injecties, want Eriksen, zo liet bestuurslid Marotta van zijn club Inter Milaan weten, had geen corona gehad en was nog niet geïnjecteerd.

Als een politicus het in zijn hoofd zou halen om zoiets te twitteren, valt de hele wereld over hem heen, Willem Engel voorop, dus ik ben benieuwd of bijvoorbeeld antivaxxers nu dezelfde heftige veroordelingen uitspreken als ze doen bij ‘reguliere’ media en politici. Ik doe het niet. Ik denk namelijk dat we er meer aan hebben, als we leren van de denkfouten die Engel maakt. Dat zullen we zo doen, maar eerst even iets algemeens over die denkfouten, die aan de basis staan van complotdenken.

Het is maar weer gebleken. Integriteit hoort bij modern leiderschap. In het boek ‘De schakelaar’ had ik het er al over, ver voordat de toeslagenaffaire ons kabinet liet vallen. Ik noem in dat boek 10 ingrediënten van modern leiderschap, en integriteit is de eerste.

Het boek ‘De schakelaar’ heb ik gestuurd naar een paar politici in de Tweede Kamer, waaronder Sigrid Kaag en de voormalig kamervoorzitter Arib. Niets op gehoord. Geen dankjewel. En dat hoefde ook niet. Ik hoopte alleen wel dat ze het zouden lezen. Omdat ik erg geloof in ondermeer integriteit, en mijn intuïtie al zei dat er iets mis was in het Haagse.

In de 25 jaar dat ik nu trainer en coach ben, heb ik meer dan 12 000 mensen mogen begeleiden in Learning & Development trajecten. In meer dan 75 organisaties in binnen- en buitenland. En die trajecten gingen van operationele afdelingen tot aan raden van bestuur. Alle mogelijke beroepsgroepen van alle mogelijke niveaus heb ik begeleid. Accountants, advocaten, sales medewerkers, bierbrouwers, HR-managers, bloemenveilers, energiemaatschappijen, talloze managers, en heel veel teamleiders en medewerkers.

Het is moeilijk te zeggen wat dat doet me je inzicht in mensen, zeker als je daarvoor eerst jaren op de trein gewerkt hebt als conducteur, wat je net zo veel over mensen leert dan een studie psychologie. Omdat ik door allerlei goede trainers getraind ben in mijn begintijd, en een vrouwelijke leidinggevende had die mij voortdurend vertelde dat ik me moest blijven verwonderen, en op moest passen met oordelen en hokjes, heb ik een open mind ontwikkeld. En een bizarre liefde voor mensen.

En zo komt het dat ik, ondanks de bestaande trainingsmodellen en -methoden, die ik me eigen mocht maken, altijd ben blijven studeren in boeken die me verder konden verdiepen in mijn vak. De laatste 15 jaar zijn daar de breinwetenschappen bij gekomen. En die hebben mij nogal wat nieuwe inzichten gebracht. In 2008 wilde ik daar graag met collega’s over in gesprek, maar de trainingswereld was nog te veel in de greep van de psychologie, die in die dagen de neurowetenschap een beetje buiten de deur wilde houden. Slechts een enkele collega was ook op het spoor van de neurowetenschappen gekomen, en het was een feest ze te ontmoeten en inzichten uit te wisselen.

In mijn boek ‘De schakelaar’ (2020), dat handelt over 21e eeuws en dus ook over toekomstig leiderschap,  ga ik onder andere in op integriteit. Had Mark Rutte het maar gelezen! Ook al gaat het in dit boek over organisaties en minder over de politiek, dat had hem een boel leugens en/of vergeetachtigheid kunnen schelen. Integriteit, zo blijkt uit een zeer groot internationaal onderzoek van Globe uit 2014, scoort heel hoog bij leiderschap, en duidelijkheid en transparantie zijn daar dochters van. Ik heb nogal wat voorbeelden gezien van leiders en managers die informatie verborgen hielden uit ego-motieven. Bij ego-motieven gaat het de leider vooral om bevestiging van zichzelf, en dan vooral van een beeld dat hij of zij van zichzelf heeft of wil neerzetten. Hij verbergt zijn kwetsbaarheid, omdat hij denkt dat mensen hem niet zullen waarderen als hij die laat zien.

Ego-leiders zijn meer bezig met zichzelf dan met hun mensen of de organisatie. Als je de eerlijkheid hebt om dit bij jezelf te onderkennen, dan is het geen slecht idee om in trainingen, therapieën of coaching de verbinding te maken met je kwetsbaarheid, angsten en verwachtingen. In onze 21^e eeuw wemelt het van de hulpverleners op dit gebied, in de reguliere en spirituele wereld. Maar bewijs je omgeving een dienst, DOE het. Werk aan jezelf.

Als er één term is, die ik arrogant en denigrerend vind, is het wel het woord ‘blinde massa’. Ik hoorde de term voor het eerst in de jaren ’70, toen de alternatieve (vooral linkse) wereld zich afzette tegen de prestatiedrang en welvaartssamenleving. Krakers, anti-Vietnam-betogers, en anti-kernwapendemonstranten, die zelf een behoorlijke ‘massa’ vormden, gebruikte dat woord om de rest van de samenleving voor te stellen als een clubje volgzame stumperds.

Deze als willoze, domme slachtoffers van overheidspropaganda geframede medemensen zouden niet zelfstandig en onafhankelijk nadenken; normen in het alternatieve milieu. Aan het einde van de jaren zeventig zag je in Nederland het anarchisme terrein winnen, dat een onderdak vond bij krakers, die ook niets met de massa hadden.

Niet zo lang geleden gingen bestuursraden en directies een paar dagen de hei op, om terug te komen met vrijwel altijd weer dezelfde kernwaarden. Naast betrouwbaarheid, klantgerichtheid, integriteit en dat soort algemeenheden stond ook altijd het woord ‘transparantie’ op de kaartjes. Die kaartjes werden vervolgens door de communicatieafdelingen rondgestrooid in de organisaties. De teamleiders mochten het dan uitleggen.

‘Vanaf nu zijn dit onze kernwaarden’

De werkvloer, zoals de uitvoerende medewerkers zichzelf graag noemen, haalde zijn schouders op. Niets nieuws onder de zon. Voor doeners zijn kernwaarden namelijk altijd een beetje gek. Hoezo integriteit en betrouwbaarheid als je -keurig volgens veiligheidsnormen en vergunningen- aan leidingen werkt in een sleuf? Dat is toch vanzelfsprekend?