Rubriek: Hardnekkige patronen

Als we ons gedrag willen veranderen, dan moeten we dat nieuwe gedrag plannen. Dat doen we met ons bewustzijn. Denk bijvoorbeeld aan een verandering van eetgewoonte. Die bedenk je eerst, en dan voer je hem uit. Dat dat niet iedereen lukt, heeft te maken met de kracht van het bewustzijn. Niet iedereen lukt het om met zijn bewuste voornemen zijn onbewuste driften onder controle te krijgen. En dat geldt voor allerlei soorten van gedrag. Je zal bij jezelf merken dat bepaalde zaken heel moeilijk aan te leren zijn, en andere zaken juist weer heel makkelijk.

Als je wil weten hoe het komt, dat je gedrag soms zo lastig te veranderen is, moet je iets van de evolutie van ons bewustzijn weten. En te weinig verandermanagers en gedragstrainers zijn hiervan echt op de hoogte. Wat we ze niet kunnen verwijten, want ook wetenschappers raken al snel de draad kwijt, als ze de biologische basis en het ontstaan van het bewustzijn willen begrijpen.

Wie een besluit wil vormen en nemen, en wie een doel wil bereiken in de politiek, zal iets moeten begrijpen van politiek-strategische krachtenvelden. Dit geldt niet alleen voor politici, maar ook voor allerlei andere besturen. Voor besturen in bedrijven bijvoorbeeld, overheids- en onderwijsorganisaties, in stichtingen en verenigingen en in de zorgsector. Krachtenvelden zijn te beschouwen als dynamische systemen, gevormd door mensen, die streven naar resultaten, doelen en besluiten. Het kan dus ook jou overkomen dat je gebruik moet maken van een krachtenveld.

Het is maar weer gebleken. Integriteit hoort bij modern leiderschap. In het boek ‘De schakelaar’ had ik het er al over, ver voordat de toeslagenaffaire ons kabinet liet vallen. Ik noem in dat boek 10 ingrediënten van modern leiderschap, en integriteit is de eerste.

Het boek ‘De schakelaar’ heb ik gestuurd naar een paar politici in de Tweede Kamer, waaronder Sigrid Kaag en de voormalig kamervoorzitter Arib. Niets op gehoord. Geen dankjewel. En dat hoefde ook niet. Ik hoopte alleen wel dat ze het zouden lezen. Omdat ik erg geloof in ondermeer integriteit, en mijn intuïtie al zei dat er iets mis was in het Haagse.

Het is soms schrijnend om te zien hoe managers feedback geven. Ze nemen iets waar en geven dat niet weer in een waarneming, een indruk om vervolgens die indruk in een vraag te checken. Wat ze doen is interpreterende woorden gebruiken, die door hun medewerkers totaal niet begrepen of herkend worden. Dit is vooral lastig, omdat managers sleutelfiguren zijn, en ook nog eens de beoordelingen schrijven. Dat medewerkers dan ‘in de weerstand’ springen, hoeft niemand te verbazen.

Een voorbeeld. Joost, een manager, gaf zijn medewerker Trijnie feedback op haar neiging om af en toe bot te reageren op collega’s. Dit deed zij, omdat ze vond dat haar collega’s te weinig aangesproken door Joost, en zij zich zorgen maakten om het proces. Omdat sommige managers vinden dat inhoud er niet toe doet, zien ze dingen door de vingers, die slecht zijn voor het eindresultaat. Types als Trijnie zijn dat de waarschuwers.

In mijn boek ‘De schakelaar’ (2020), dat handelt over 21e eeuws en dus ook over toekomstig leiderschap,  ga ik onder andere in op integriteit. Had Mark Rutte het maar gelezen! Ook al gaat het in dit boek over organisaties en minder over de politiek, dat had hem een boel leugens en/of vergeetachtigheid kunnen schelen. Integriteit, zo blijkt uit een zeer groot internationaal onderzoek van Globe uit 2014, scoort heel hoog bij leiderschap, en duidelijkheid en transparantie zijn daar dochters van. Ik heb nogal wat voorbeelden gezien van leiders en managers die informatie verborgen hielden uit ego-motieven. Bij ego-motieven gaat het de leider vooral om bevestiging van zichzelf, en dan vooral van een beeld dat hij of zij van zichzelf heeft of wil neerzetten. Hij verbergt zijn kwetsbaarheid, omdat hij denkt dat mensen hem niet zullen waarderen als hij die laat zien.

Ego-leiders zijn meer bezig met zichzelf dan met hun mensen of de organisatie. Als je de eerlijkheid hebt om dit bij jezelf te onderkennen, dan is het geen slecht idee om in trainingen, therapieën of coaching de verbinding te maken met je kwetsbaarheid, angsten en verwachtingen. In onze 21^e eeuw wemelt het van de hulpverleners op dit gebied, in de reguliere en spirituele wereld. Maar bewijs je omgeving een dienst, DOE het. Werk aan jezelf.

Integriteit, zo blijkt uit een zeer groot internationaal onderzoek van Globe uit 2014, scoort heel hoog bij leiderschap, en duidelijkheid en transparantie zijn daar dochters van. Bovendien zijn organisaties die open communiceren wendbaarder, en dat is noodzakelijk in deze tijden waarin dingen soms per dag veranderen. De logheid en onduidelijkheid van veel grote organisaties is een belemmering om mee te kunnen in een tijdperk dat in rap tempo omvangrijk digitaliseert. Dit werd grondig beschreven in het boek ‘Exponentiële organisaties’ van Yuri van Geest.

‘Dagelijkse informatie updates scheppen verwarring’, hoorde ik een CFO laatst zeggen, want soms lijkt iets op maandag een besluit en moet het op woensdag worden teruggedraaid. Dat lukt maar moeilijk in een grote organisatie, al kan het ook daar sneller als de organisatie niet teveel te maken heeft met ingewikkelde besluitvormingsprocedures.

Eigenlijk was hij verdrietig. Tot voor 5 jaar terug noemden ze hem ‘klein maar fijn’. Hij wist altijd een oplossing. Als niemand het meer wist, gingen ze naar Frits. Zijn ervaring en kennis waren enorm. En toen kwam er een nieuwe machine, en werden zijn collega’s weggesaneerd.  Hij mocht blijven, vanwege bewezen diensten. Ook managers werden vervangen. En twee jaar later weer. Van de oude garde was nog maar weinig over. Zijn kwaliteiten en het krediet dat hij had opgebouwd waren een vlek uit het verleden geworden. Zijn status was weg.

Vandaag ben ik onuitstaanbaar. Ik merk het aan mijn gedrag op straat. Ik gedraag me betweterig en assertief en domineer bewust de gesprekken, omdat ik geen zin heb in de meningen van anderen. Tegen marktkoopmannen en -vrouwen mekker ik over de kwaliteit van hun producten, en ik vind dat de espresso naar gewone koffie smaakt bij de Coffee to go’s.

Sommige mensen zouden dit een stemming noemen. Ik spreek liever van een obstinate ‘subpersoonlijkheid’, een term die ik heb ontleend aan een interessante behandelmethode, die voice dialogue heet. De methode gaat uit van een innerlijke familie. Je bestaat uit een kern, je werkelijke ik, en daarnaast heb je in het leven een aantal subpersoonlijkheden ontwikkeld, die gericht zijn op aandacht en overleven.

Of Den Haag het wil horen of niet wil horen, er wordt behoorlijk gemord. Mensen missen perspectief, ze vinden het beleid te eenzijdig, hebben het gevoel dat er niet geluisterd wordt en vinden dat er te veel gefocust wordt op het virus en dat de economie wordt vergeten. De avondklok is velen ook een doren in het oog. Niet zozeer het feit dat je na negenen niet meer op straat mag (de meesten doen dat in deze tijd van het jaar toch niet), maar meer dat er opnieuw iets is afgesnoept van onze vrijheden, gaat de mensen tegenstaan.

Er is veel ingeleverd. Heel veel. In een jaar tijd zijn we overal mondkapjes gaan dragen, zijn we gaan thuiswerken, houden we anderhalve meter afstand, organiseren we geen feestjes meer, bezoeken geen restaurants of café’s of festivals meer, en hebben we onze kinderen thuis te houden. Er is een lockdown en nu dan al weer een paar weken de avondklok. Je zou bijna gaan geloven wat de ‘wappies’ en complotdenkers beweren, namelijk dat ze systematisch onze vrijheden aan het inpikken zijn.

Deze week werd in verband met het coronavirus de avondklok ingevoerd. Dit werd aangegrepen door een aantal jongeren om auto’s in brand te steken, ruiten in te slaan en winkels te plunderen, met de politie op de vuist te gaan en chaos en destabilisatie te veroorzaken. Uiteraard sprongen de media erop, al werden ze ook zelf besprongen, en probeerde verdieping aan te brengen: waar komt dit vandaan en waardoor wordt het veroorzaakt?