Rubriek: Verandermanagement

Eén van de allergrappigste managementuitspraken is: ‘Wij hebben de verandering bedacht en faciliteren het. Nu moet het van hen zelf worden.’ Dus even op een rij zetten. Je gaat met elkaar de hei op, hengelt een missie en een visie uit de vijver van de groepsdynamiek, besluit tot een verandering op basis van een urgentie die je verder niet toelicht aan je mensen, rammelt er een strategietje tegen aan, en vervolgens moet dat wat je bedacht hebt ‘van hen zelf’ worden.

Om het ze makkelijk te maken, zet je je visie en missie alvast voor ze op een kaartje. Op de achterkant schrijf je de bekende woorden, die deze kaartjes al decennia bevatten; de mensen kennen ze van buiten: eerlijk, betrouwbaar, transparant, open, klantgericht en samenwerkend. Zes woorden; dat kunnen de medewerkers net aan, bedenk je je in een vlaag van goedbedoelde arrogantie.

Organisaties zijn hormonen- bubbelbaden. Die conclusie trok ik al in mijn boek ‘Mannen en/of vrouwen’. En het verklaart waarom mannen zo hardnekkig de top van organisaties blijven beheersen. Ondanks hun politieke correcte uitspraken over ‘meer vrouwen in de top’. Net als veel andere mensen stelde ik mijzelf in dit tweede deel van mijn drieluik over diversiteit (binnenkort verschijnt het derde: ‘Goden en goeroes’) ‘Waarom zijn er zo weinig vrouwen in de top van organisaties?’ De beste verklaring vond ik in de biologie.

Laten we de dierentuin er maar eens bijnemen. Als twee mannelijke steenbokken met elkaar uitmaken wie zijn genen mag gaan doorgeven, gaan zij daarvoor de strijd aan. Dat ziet er prachtig uit, maar voor de dieren is het geen pretje. Zij stoten elkaar zo hard als ze kunnen met hun horens op de meest kwetsbare plekken. Chimpansees, die genetisch iets dichter bij ons staan, doen ook zoiets. Tot bloedens toe verwonden zij elkaar om de alfaman in de groep te mogen zijn.

Altijd als een belegen of extra belegen mopperkont de jeugd van tegenwoordig bekritiseert, is er wel een weekendkrantkaternlezer die fijntjes glimlachend vertelt dat ‘het in de tijd van Plato ook al zo was’ dat ouderen de jongere generatie bekritiseerde. Meestal heeft zo iemand meer kennis van een broodplank dan van de Griekse oudheid, maar dat maakt niemand verder wat uit. Mensen hebben dan de welbekende ‘o ja’ reactie, en wel in twee opzichten.

‘O ja, joh?’ in de betekenis van ‘Is dat zo? Wat verrassend!’ Of ‘O ja!’ in de zin van ‘Zie je nou wel. Dat gezeur over de jeugd van tegenwoordig is gewoon onzin. De oudere generatie heeft altijd kritiek op de jongere’.

Als een president een boek schrijft, wat leer je dan? In ieder geval dat groot leiderschap iets meer is dan alleen maar softe skills. Ex-president Bill Clinton heeft samen met James Petterson het boek ‘President vermist’ geschreven. Clinton wordt door zijn affaire met Monica Lewinsky niet vaak opgevoerd als een voorbeeldleider. Maar 8 jaar Het Witte Huis maakt hem wel interessant genoeg om kennis te nemen van zijn opvattingen over leiderschap.

Dit zal je zelf uit het verhaal moeten distilleren, maar dat is de kracht van storytelling. Je leert er meestal meer van dan van een model. Het verhaal is spannend genoeg om het boek te lezen. Het is een thriller en geen slechte. Amerika wordt bedreigd door een computervirus dat de hele digitale infrastructuur plat lijkt te leggen. Op zichzelf is dat al interessant genoeg om het boek te lezen. Het probleem is modern, en de kwetsbaarheid van onze digitale toekomst is eigenlijk les 1 uit het boek.

‘Ik ga allerlei politiek incorrecte uitspraken doen over vrouwen de komende tijd’ mopperde Simon. Dat verwonderde ons, zijn collega’s in het bedrijfsrestaurant, niet. Simon stond bekend als een womanizer, die de vrouw hoofdzakelijk zag als een vorm van mannelijke ontspanning. Hij was single, al zou hij het zelf nooit zo noemen.

‘Single? Dat is een 45-toeren plaat, of een weg die rond de stad slingert. Een mens is vrijgezel.’

Simon was een periode erg verliefd geweest op een van de mooiste vrouwen die de mensen in zijn dorp hadden gezien, pochte hij. Ze kwam dan ook niet uit het dorp zelf, waar de vrouwen zich volgens hem teveel lieten beïnvloeden door de blonde hockeymodes. Als de mannen met elkaar zaten, en er passeerde een blonde vrouw, en ze begonnen haar te prijzen, alsof het een exotische bloem was uit de rozentuin van het locale slot, dan temperde hij het enthousiasme door te zeggen, dat het een typisch voorbeeld was van ‘kantoorblond’.

Ik moet echt beter voor mezelf gaan opkomen, zei Lotte onze mededorpsgenote toen wij elkaar toevallig troffen bij de locale koffiekoningin. Op dat locaal vermaarde ontmoetingspunt worden zowel de wereldpolitiek, als eigenaardige initiatieven in ons dorp besproken, zoals de alzheimerbar, de rollatorrace en het parkinsoncafé. Er dromt een gezelschap samen van zelfstandigen zonder personeel, welgestelde pensionarissen en moeders met van die Baboo-bakfietsen, die soms zo groot zijn, dat je de indruk hebt dat er kinderen mee naar het asiel worden gereden.

Lotte was een zelfstandige zonder personeel, wier belangrijkste tijdverdrijf het was, om mensen een probleem aan te praten. Ook deinsde ze niet terug voor het stellen van vragen, die de ander volledig in verwarring brachten. Dat deed ze altijd met een rechtgesneden pinnigheid, die ze compenseerde met een glimlachje.

Er gebeurt van alles op de werkvloer. En diversiteit is een thema, dat daar vaak nog te weinig aan bod komt. In praktische zin dan. Er zijn talloze vormen van diversiteit. Sekseverschillen, verschillen in nationaliteit, maar ook de vaak vergeten diversiteit in levensbeschouwingen en spiritualiteit. Terwijl juist die verschillen heel bepalend zijn voor de manier waarop mensen samenwerken.

Op dit moment leggen mijn uitgever en ik de hand aan het boek ‘Goden en goeroes’, dat tegen november en december zal verschijnen. Dit behandelt spiritualiteit op de werkvloer, ook voor managers die niets met spiritualiteit hebben. Een fragment. 

Vanochtend had de Volkskrant een goed artikel. Het ging over een taaltrainster die 216 euro verdiende met een belangrijke klus. Haar opdrachtgeefster toucheerde maar liefst een paar 1000 euro. Dit mag rustig een tendens genoemd worden. Ze is ontstaan in de crisistijd, toen de wat grotere trainingsbureaus de gages voor trainers in ras tempo omlaagschroefden.

Ik heb het ooit meegemaakt dat een groot trainingsbureau eerst 450 euro per dagdeel betaalde, en dan ook nog voorbereiding, hotel- en reiskosten.

Datzelfde bureau betaalde na overname door een andere club 275 euro per dagdeel. Voorbereidingskosten en hotel- en reiskosten kwamen voor rekening van de trainer. Ook het concurrentie- en relatiebeding werd aangescherpt. Wie er over klaagde, kon vertrekken of kreeg heel vriendelijk te horen dat trainers zo wel ‘de interessante klussen’ kregen.

Veel managementideeën wortelen in achterhaald psychologisch gedachtengoed, dat nog steeds met waarheidsdrift wordt rondgepraat. In dit verband brengt de Amerikaanse neuropsycholoog Goldberg interessante novelties. Goldbergs vernieuwing zit hem in een paar dingen: mentale representaties, perceptie en taal. Wie zijn ogen sluit en denkt aan Amsterdam heeft onmiddellijk een beeld. Dit is natuurlijk niet de werkelijke stad, maar dit is een door de hersenen gevormd beeld van de stad, een mentale representatie van de stad En dat geldt niet alleen voor een stad, maar voor alles in het leven. Je brein zit vol met onvolmaakte mentale represtentaties, en die zijn bepalend voor je perceptie. Perceptie laat je woorden geven aan die representaties. En die woorden beïnvloeden onze perceptie op hun beurt.

Hoe komt het dat sommige mensen creatiever worden, als ze dement worden? Een interessante vraag voor iedereen die iets met innovatie heeft, en die weet dat het brein daar een rol bij speelt. En het is maar één van de vragen waarop de Amerikaanse neurowetenschapper Elkhonon Goldberg een uitgebreid antwoord geeft in zijn boek ‘Creativity: the human brain in the age of innovation’, uitgegeven bij Oxford Publishers in New York.
Goldberg is de ‘grote broer’ van Dick Swaab. Hij geldt als een gigant in zijn vakgebied, en zijn boeken ‘Het sturende brein’ en ‘De wijsheidsparadox’ hebben het in Nederland goed gedaan. Toch zijn het geen bestsellers geworden, zoals de boeken van Yuval Harari, Daniel Denett of Daniel Kahemann. Waarschijnlijk komt dit doordat Goldberg in zijn boeken nogal eens in vaktechnisch jargon vervalt. Dat maakt zijn meer dan interessante werk nogal ontoegankelijk en dat is jammer.