Bert Overbeek

De berichten over Marc Overmars hebben ons nog een keer wakker geschud. Wederom een BN’er die pogingen deed om vrouwen te intimideren met seksueel gedrag. De beer is los. Met als toef op de taart weer eens een dickpic. Dat wordt een beetje het symbool voor al dat afkeurenswaardige mannengedrag, maar er is natuurlijk veel meer aan de hand. Opmerkingen, aanrandingen, verkrachtingen, kortom: allerlei bewust en helaas ook vaak onbewust gedrag dat vrouwen akelige gevoelens geeft.

Wat ik mis in de berichtgeving is de bio-psychologische invalshoek, die ik in mijn top 5- boek ‘Mannen en/of vrouwen’ (2016) en in mijn trainingen nadrukkelijk belicht als het over mannen en vrouwen gaat. Dit verklaart iets en helpt ons waarschijnlijk bij het aanpakken van het probleem. Want met bestraffen alleen komen we er niet. Dat moet, zonder twijfel, maar het is niet genoeg.

Vraag mensen in organisaties of ze creatief zijn en vaak zul je een ontkennend antwoord krijgen. Ze denken dan dat je ze vraagt of ze goed zijn in tekenen en opstellen schrijven of zoiets. Maar creativiteit in organisaties heeft te maken met iets nieuws en origineels bedenken.  Met innovatie en oplossingen aandragen voor problemen op alle mogelijke gebieden. Kunstenaars, musici en schrijvers staan bekend om hun creativiteit, maar dat is een specifiek soort creativiteit. Namelijk de creativiteit om iets te maken of te componeren. In organisaties kun je bijvoorbeeld te maken krijgen met creatieve cijferaars en IT’ers.

In een internetartikel van PWC wordt creativiteit expliciet genoemd als een kwaliteit die we nodig hebben in de nabije toekomst (https://www.pwc.nl/nl/themas/blogs/menselijke-kwaliteit-ook-belangrijk-in-digitale-tijdperk.html). Waarom heeft creativiteit zoveel waarde? Ben Tiggelaar heeft dat ooit mooi in een paar zinnen samengevat. Hij zei: ‘Het heeft waarde binnen klantrelaties en het ontwikkelen van nieuwe kennis binnen de organisatie. Bovendien vragen de complexe situaties van onze tijd om veel aanpassingsvermogen van leiders. Als ze creativiteit missen, gaat het allemaal niet lukken. Dus moeten die leiders hun creativiteit verder ontwikkelen.’

De discussie rond Mark Overmars, Ali B, Marco Borsato, Jeroen Rietbergen en alle anderen levert nu dan eindelijk een cultuuromslag op. Eerlijk gezegd ga je als man eindelijk begrijpen wat er precies aan de hand is, als je dat nog niet deed.

Billenknijperij, seksuele toespelingen, dickpicks, machtsmisbruik, maar soms ook onbedoelde intimidatie; het moet gewoon afgelopen zijn. Wij mannen moeten in de spiegel kijken, ook als we een ‘geintje’ niet verkeerd bedoelen. Ons meer bewust zijn van de belevingswereld van de ander. Elkaar erop aanspreken, want dat is absoluut nog geen patroon. Integendeel.

Allerlei mensen beweren dat ze kunnen multitasken. Ten onrechte: in werkelijkheid zijn ze gewoon heel goed  in het switchen van de ene taak naar de andere. Iets wat task switching wordt genoemd. Onze hersenen zijn helaas niet gemaakt voor multitasking. Het brein moet stoppen met de ene taak voor het aan een andere taak kan werken. Uit onderzoek blijkt dat mensen die heel vaak van taak switchen 50% meer vergissingen begaan. Ze besteden ook minstens 50% meer tijd aan elk van beide taken. Ons brein moet volledig gefocust zijn om te kunnen leren.

In mijn boek ‘De schakelaar’ introduceerde ik het begrip ’switchend leiderschap’.  Dit is iets anders dan multitasken, en iets meer dan task switching. Lao Tse, de man van de paradoxen, zou vrolijk worden van de zin: ‘om te kunnen switchen moet je vermijden dat je switcht’. En het is zo. Wie de 10 ingrediënten van switchend leiderschap voegt bij alle eigenschappen die al van een leider worden gevraagd, zou gek worden. Maar switchen doe je vanuit een ‘nul’-positie; het middelpunt van het kompas.

Er is een oude theorie die zegt dat iets leren uiteindelijk leidt tot ‘onbewust bekwaam zijn’. Aan het begin van een leerproces ben je onbewust onbekwaam. Je kan iets niet, maar je weet het nog niet. Dan vertelt iemand je iets, een trainer, een manager of leraar.  Er ontstaat bewustzijn over datgene waar je onbekwaam in bent.

Je bent dan bewust onbekwaam, maar daar wil je het niet bij laten. Je gaat oefenen en wordt bewust bekwaam.  Na verloop van tijd zit het geleerde in je systeem. Je doet de dingen goed, maar bent je er nauwelijks nog van bewust dat je het goed doet. Op dat moment heet je onbewust bekwaam.

Corona is deze week voor even verdreven door de verwikkelingen rond mannen die machtsverschil als een excuus zien voor seksueel misbruik. Volmaakt verwerpelijk natuurlijk. Daarover bestaat voor iedereen en ook voor mij geen enkele discussie. Het is een beerput die om maatregelen schreeuwt. Tegen de daders, maar ook tegen de cultuur waarin dit kon ontstaan. En die maatregelen komen. Waarbij de downfall van de heren en de werkomgeving van The Voice een bonus straf is.

Ali B, Marco B en Jeroen R gaan nu ervaren wat hun gedrag voor gevolgen heeft. Dat proces kunnen we overlaten aan de instanties en de samenleving. Interessanter zijn vragen als: Hoe kon dit ontstaan? Karakter, cultuur, werkomgeving, macht? Nature of nurture? Je wilt niet alleen oordelen over dit gedrag, je wil voorkomen dat het opnieuw gebeurt op andere plekken in de samenleving. En waar het al gebeurt, wil je het veranderen.

Het zal veel Nederlanders verbazen, maar er zijn in deze wereld ongelooflijk veel mensen die niets hebben met dienend, faciliterend en verbindend leiderschap, waarbij de leider niet directief aanstuurt.

Ik kan volstaan met het voorbeeld van Shruti, een IT-medewerker uit India, die haar geld verdient in ons land vanwege haar uitzonderlijke kwaliteiten. Shruti gaf in een gesprek met me aan, dat ze Nederlandse leiders slim vindt, maar weinig charismatisch.

Omdat ik besef dat ik je als ervaren trainer iets kan vertellen over didactische vaardigheden, die je zeer goed kan gebruiken, maak ik daar nu ruimte voor. Aan de hand van een documentaire ‘Nu verandert er langzaam iets’ ga je wat leren over kwaliteiten en valkuilen bij coaching en ontwikkeling. Deze prijswinnende documentaire vind je op internet. Hij laat je zien wat er allemaal niet goed kan gaan bij leidinggeven, training en coaching, kortom: bij het ontwikkelen van medewerkers. De documentaire helpt je om een aantal bekende fouten níet te maken die daar wel gemaakt worden. (Dit artikel is voor leidinggevenden in alle lagen, voor trainers en coaches.)

Je moet even onthouden dat bij iedere vorm van leren op drie gebieden iets te leren valt. Dit zijn:

-Kennis: je kunt nieuwe kennis leren.

-Vaardigheden: je kunt vaardigheden die je dagelijks toepast verbeteren of aanleren

-Houding: je kunt leren je houding te verbeteren door je bewust te zijn van je ervaringen, drijfveren, overtuigingen, angsten en onveiligheden, normen en waarden en andere zaken die je houding bepalen.

Je ziet in de documentaire de volgende vormen van training voorbijkomen…

Medewerkers van organisaties zullen in de toekomst -net als hun leiders- steeds vaker moeten schakelen in gedrag en taakuitvoering. Ook zullen ze  permanent met veranderingen te maken krijgen. Kon je tot voor een paar jaar terug nog mopperen op veranderingen, alsof veranderingen speeltjes waren van managers die zich verveelden, de veranderingen zijn tegenwoordig veel indringender en ‘echter’.

Het woord ‘veranderingen’ was in het verleden vaak een synoniem voor reorganisaties of cultuurveranderingen, en naar mate de jaren nul en tien vorderden waren medewerkers, naar eigen zeggen, nogal eens ‘verandermoe’. Ze hadden zeven managers gehad in vijf jaar en de ene externe vrolijkerd na de andere zien langskomen. (Denk aan Gabe uit ‘The Office’). Dat begon niet alleen te vervelen, maar leidde er ook toe dat er een houding ontstond van ‘We zien het wel; eerst zien dan geloven’.