Bert Overbeek

Gisteren sprak ik in Limburg een manager, wiens organisatie ik 15 jaar geleden begeleidde. Net als tegenwoordig ging het destijds om samenwerking en resultaatgerichtheid, in dit geval een technische omgeving, waar een erfenis van zelfsturende teams ervoor had gezorgd dat teams steeds slechter waren gaan afstemmen met elkaar. In de teams zelf liep het ook niet lekker, want er ontstond een informele pikorde, waarbij de hardste schreeuwers de stille krachten overschreeuwden.

Die onderlinge afstemming is een permanent punt van verbetering in vrijwel iedere organisatie. Je hebt mensen nodig die dat bewaken. Veel leidinggevenden zijn vooral bezig met hun eigen medewerkers; het contact met collega-managers beperkt zich meestal tot een paar mensen. Vaak heeft dat te maken met voorkeuren. Die ligt me wel, en die ligt me niet. Hoe geaccepteerd dat ook is, wenselijk is het niet.

Als jonge academicus, werkzaam in het bedrijfsleven, wil je natuurlijk graag hogerop komen en met je doctoraat in de nanobiologie ligt de toekomst voor je open, althans dat denk je. En in de praktijk betekent “hogerop komen” bijna altijd een leidinggevende functie. In de praktijk is het als kennis-specialist behoorlijk lastig om manager te worden. De belangrijkste reden  waarom dat lastig is, is dat jijzelf je grootste sta-in-de-weg bent. Dit artikel vertelt meer. Onder andere naar aanleiding van het boek ‘Zinloos op de zuidas’.

Zowel voor managers als voor trainers kan het lastig zijn om om te gaan met de emoties van medewerkers. Met name in teamtrainingen gebeurt het nogal eens, dat iemand in tranen uitbarst. Omdat emotie de neiging heeft veel lading te geven aan situaties, en ze wat op te blazen, is het handig om te weten wat effectief is. Sommige mensen hebben daar een natuurtalent voor, maar dat is niet voor iedereen weggelegd.

Er zijn wel methodes voor. De TGI-methode van Ruth Cohn bijvoorbeeld, al hoor ik daar nog maar weinigen over. Cohn was een kampoverlevende, en vroeg zich na de oorlog af hoe het kon dat mensen zo gespleten konden zijn. Ze had Duitse officieren meegemaakt, die van Bach en Goethe konden houden, wat toch een teken van enige beschaving is. Maar diezelfde officieren hadden geen moeite om baby’s en moeders dood te schieten. 

Er waart een spook door onze westerse wereld, dat de schijn van weldenkendheid wekt, maar dat niet heel veel meer is dan een geloof. En een van de kenmerken van een geloof, is dat ze de verdiensten en successen van haar voorbeelden uitvergroot, en de beperkingen graag aan het zicht onttrekt.

Om wat voor geloof het gaat? Het geloof in wetenschap. Ja, ja, je hoort het goed. Het geloof in wetenschap. Hoe kan dit nou, zal je je misschien afvragen. Wetenschap is toch het tegenovergestelde van geloof; hoe kan je er dan een geloof van hebben? Een begrijpelijke vraag en een begrijpelijke reactie. Ik zeg dan ook niet dat de wetenschap zelf een geloof is, maar wel dat er zoiets bestaat als een geloof in wetenschap. Niet iedereen die van wetenschap houdt, wordt een wetenschapsaanhanger. Maar er zijn heel wat mensen, die denken dat iets waar is, omdat het wetenschappelijk bewezen is.

Het is altijd moeilijk om in deze tijden van internet te bepalen wat een onderscheidend boek is, maar ‘Zinloos op de Zuidas’ van Gern Huijberts is er een. In een sfeer, die nu eens aan Jiskefet of Voskuil’s Het Bureau, dan weer aan Houellebecqs desolate menslandschappen doet denken, maken we kennis met de ongein van de werkplekken van onze moderne tijd. De schrijver schetst in even nuchtere als meedogenloze taal de verborgen wereld achter ons arbeidzame leven. Het e-book is hier te bestellen: https://www.smashwords.com/books/view/942001

Natuurlijk zijn er affaires in de broeierige werkomgevingen die Huijberts beschrijft, en ook ontwaart de lezer de welbekende valse ambitieuze spelletjes, waarmee mensen zich naar boven werken in hun organisaties, of anderen tegenhouden om dat te doen. Maar dat is nog niet alles, want  verontrustender dan de gecorrumpeerde directie-sjacheraars zijn de spirituele veranderconsultants die de revu passeren in het uit twee delen bestaande boek.

Vandaag kwam ik Olga tegen. Olga doet het goed in haar werk als trainster. Wij praten daar geregeld over bij, en komen altijd fris uit het gesprek. Vanmiddag vertelde ze dat ze mijn boek ‘Diversiteit’ had zien liggen. Ze vroeg me of ik als witte hetero-man wel zo’n boek kon schrijven. Omdat ze niet de enige was die me zo’n vraag stelde, besloot ik er een paar woorden aan te wijden.

Ik vind de vraag even begrijpelijk als verbazingwekkend. Sinds wanneer zou niet iedereen iets mogen zeggen over het onrecht dat speelt op het gebied van inclusie en diversiteit in organisaties? In mijn boeken ben ik erg duidelijk: zorg voor een eerlijke verdeling in de top van alle vormen van inclusie. Zorg ook voor gelijke kansen voor iedereen, dus ook bij selectie en werving. En maak daar beleid van.

NRC Handelsblad deed dit weekend iets aan diversiteit. Boeiend, omdat er wat breder werd gekeken dan alleen naar vrouwen in de top. Leeftijd, geslacht, wel of niet Westers, en al dan niet ziek of gehandicapt, het werd allemaal benoemd. Allemaal? Helaas werd de levensbeschouwing niet meegenomen. En dat is opvallend, omdat de manier waarop mensen in het leven staan, al dan niet spiritueel of religieus, heel bepalend is voor de manier waarop ze samenwerken en omgaan met zaken als zelfreflectie, ziekteverzuimpreventie, stress en acceptatie van mensen die anders zijn dan zij zelf.

Veel managementideeën wortelen in achterhaald psychologisch gedachtengoed, dat nog steeds met waarheidsdrift wordt rondgepraat. In dit verband brengt de Amerikaanse neuropsycholoog Goldberg interessante novelties. Goldbergs vernieuwing zit hem in een paar dingen: mentale representaties, perceptie en taal. Wie zijn ogen sluit en denkt aan Amsterdam heeft onmiddellijk een beeld. Dit is natuurlijk niet de werkelijke stad, maar dit is een door de hersenen gevormd beeld van de stad, een mentale representatie van de stad. En dat geldt niet alleen voor een stad, maar voor alles in het leven. Je brein zit vol met onvolmaakte mentale represtentaties, en die zijn bepalend voor je perceptie. Perceptie laat je woorden geven aan die representaties. En die woorden beïnvloeden onze perceptie op hun beurt.

Ik ben erg vrolijk over een nieuwe ultramoderne vorm van leiderschap, die ik na jaren ervaring met managementtrainingen ontwikkeld heb. Ze heet ‘Switchend Leiderschap’, en ik heb haar ontwikkeld in mijn drie top 10-boeken over diversiteit/inclusie. Met mijn uitgever (futurouitgevers.nl) heb ik bijna een e-learning programma voltooid over het onderwerp.

Switchend Leiderschap voorziet in een aantal voorwaarden die ons toekomstbestendig maken. Niet alleen het optimaal benutten van diversiteit en inclusie staat centraal, maar er is meer.

-Ze houdt rekening met de digitale revolutie.

-Ze is ontwikkelingsgericht.

-Ze biedt managers en leiders mogelijkheden om zich verder te verdiepen en beter te worden.

-Voor mensen die allang in het vak zitten, is ze zeer verfrissend.

-Ze houdt rekening met recente inzichten uit de breinwetenschappen, de biologie, de psychologie en de groepsdynamiek, maar ze is ook interessant voor mensen die naar zingeving en spiritualiteit zoeken. 

Ricky Gervais zegt het ergens in zijn stand up comedianshow, en hij vindt het oliedom. Als iemand niet in je politieke kamp zit, en hij zegt iets zinnigs, begin je toch als een koe ‘boeh’ te loeien. Zo iemand kiest voor een andere politieke kleur, en dus is wat hij zegt per definitie fout. En al is het al erg genoeg dat dit gebeurt bij een andere politieke kleur, het kan nog erger, namelijk als iemand iets zegt met een andere huidskleur.

De week van 10 tot en met 16 maart liet zien waar dit toe kan leiden. Een honderdtal Urkse jongeren richtten hun agressie op een Marokkaans gezin. En dan het bloedbad in Christchurch, door een benevelde idioot met een achternaam die op het woord ‘terror’ lijkt. Brendon Tarrant, geinspireerd door de Noorse massamoordenaar Breivik, verkeerde ongetwijfeld in de veronderstelling, dat hij een held was.