Bert Overbeek

Hoe breng je nieuws en andere informatie? Een belangrijke vraag. Heel wat mensen denken ‘Ik heb het duidelijk gezegd, dus mensen weten waar ze aan toe zijn’. Maar in communicatie gaat het om meer dan ‘ik heb het duidelijk gezegd’. Het gaat om het effect van wat je zegt. Daarbij speelt het een rol wie het zegt, maar ook hoe je de dingen ‘frames’ (van het Engelse ‘framen’.) Ik zal een voorbeeld geven.

Het Trimbos-instituut deed in 2021 onderzoek naar drankgebruik onder studenten. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat in dat jaar de meeste studenten, namelijk 89,4%, niet ‘overmatig’ hadden gedronken!  Het leeuwendeel van de studenten (83,8%) had zelfs niet ‘zwaar’ had gedronken. En laten we niet vergeten te melden dat 15% van de studenten in dat hele jaar geen druppel alcohol dronk. Overmatig is 14 glazen per week voor een vrouw, 21 voor een man; ‘zwaar’ is tenminste 1x per week 6 glazen per week voor mannen en 4 voor vrouwen. Boven de 25 jaar wordt excessief drankgebruik nog zeldzamer.

AI is ook in mijn leven binnengedrongen en ik vind het tot dusverre prima. Ik hoor de angsten en waarschuwingen om me heen. De grootste angst is dat we worden overgenomen door robots en algoritmes en dat deze machines ons zullen vernietigen. Angst is een oud overlevingssysteem; onze verste voorouders hadden het.

Het verschil is dat zij in de natuur leefden, tussen roofdieren. Wij vrezen machines en als we die verkeerd programmeren of gebruiken, dan kunnen die in creaturen veranderen die wel iets bedreigender zijn dan roofdieren. Maar dat is dan onze eigen schuld. Wij hebben ze dan zo gemaakt met de informatie die we op internet plaatsen.

Experts zoals Mo Gawdat maken ons duidelijk dat het zo niet hoeft te gaan. Als we de AI goed voeden, dan zal het goed voor ons zijn op de dag dat het ons definitief voorbij is gestreefd op elk gebied qua intelligentie.

Wat gaat AI doen? Veel. Maar er is een interessant boek verschenen, dat namen geeft aan de mens die in deze moderde AI-wereld leeft. Homo ludens en homo syntheticus. De spelende mens, dus, en dat spelen gebeurt met synthetische media (AI-bewerkingen van beeld, geluid, tekst en memes). Het boek ‘Echt nep’ laat in een optimistisch toekomstbeeld zien wat Artificial Intelligence kan betekenen.

Menno van Doorn, Sander Duivestein en Thijs Pepping, een paar Nederlandse experts op het gebied van AI en psychologie, schetsen een scenario van de mens in het AI-tijdperk. En mocht je het nog niet weten, wij zijn die mens. Het AI-tijdperk is geen toekomstverhaal meer, het is een verhaal uit en over het hier en nu.

De schrijvers laten zich meevoeren aan de hand van filosofen en wetenschappers uit heden en verleden. Hun perspectief is dat AI ons in staat zal stellen om beter te ‘spelen’ met de realiteit dan in het verleden, simpelweg omdat de techniek dat gemak biedt. Speelden we al dan? Oh ja. Denk maar aan de toneelstukken in het oude Griekenland, aan de verhalen die overgeleverd zijn in de vorm van mythen en verhalen over goden.

Willen we naar een andere internet-toekomst met meer privacy, dan zijn er een aantal dingen relevant. Om te beginnen zal het klanten duidelijk moeten zijn (1) hoe ze toestemming geven voor uitwisseling van gegevens aan derden, (2) wat daarmee gebeurt en (3) welke risico’s eraan zijn verbonden. Zeker interessant met het oog op A-I.

Bedrijven zouden onze gegevens alleen uitwisselbaar mogen verkopen aan derden, als ons dat expliciet is gevraagd. In een afzonderlijk en duidelijk bericht. Ook moet duidelijk zijn aan wie ze de gegevens verstrekken. Het internet was tot nu toe een vrijhaven. Sommige mensen willen (vanuit een ideaal) dat dit zo blijft. Maar het is het allang niet meer. Ik schreef een kort stukje over wat het internet intussen wèl is:

‘Was het ooit zo vriendelijke internet een mens, dan zou je er krankjotem van worden. Hij zou je de hele dag de kop gek praten. En niet alleen dat, je zou ook nog de hele dag moeten reageren. De dwingeland zou alle winkeliers in je stad vertellen wat je doet en hoe ze je het beste kunnen benaderen om hun producten aan je te slijten. Regelmatig zou hij je deur openzetten voor criminelen en ze de kans geven om je pincode te achterhalen. Hij is hun allerbeste vriend. Narcistisch is hij niet, hij heeft het weinig over zichzelf, maar je zou na een paar dagen gillend wegrennen als je ermee samen zou moeten leven.’

Op 4 december 2021 publiceerden we -middenin de COVID-tijd- dit artikel over Artificial intelligence. Omdat het nu plotseling viraal gaat, publiceren we het nogmaals. Destijds was nog iedereen bezig met dit onderwerp. Dus inderdaad, net als met de brein-hype, liep Jongebazen voor de troepen uit.

‘Iedereen lijkt zich druk te maken om COVID, maar de impact van dat virus op onze samenleving is ‘peanuts’ vergeleken met dat wat ons op dit moment overkomt met kunstmatige intelligentie. Robots en computers verslaan de mens al gemakkelijk met schaken, een ongelooflijk ingewikkeld spel als GO en deskundig luisterpubliek onderscheidt een Bach-compositie door de computer allang niet meer van een echte Bach compositie. Computers leren intussen zichzelf van alles en dit proces is onomkeerbaar.

Ik snap dat niet iedereen iets met computers heeft, ikzelf ben ook geen fan, maar er is een omwenteling gaande in de wereld van de machines. We kunnen onze ogen hiervoor niet langer sluiten als we die omwenteling ten goede willen gebruiken voor mens, dier en aarde. Gelukkig zijn er voor de digibeten onder ons mensen als Mo Gawdat, die de kunst verstaan om in begrijpelijke taal uit te leggen wat er gebeurt in de wereld van de kunstmatige intelligentie.

Er is veel dat me irriteert als het gaat over privacy op internet. Bijvoorbeeld dat de veiligheidsdiensten van Europa, Amerika, China of Rusland kunnen meekijken als ik iets plaats op sociale media. Of dat bedrijven mijn gegevens aan elkaar doorverkopen, zonder dat ik het weet of goed vind. Of dat mensen politici en medeburgers anoniem kunnen bedreigen.

Het irriteert me ook dat je zelf toestemming schijnt te geven voor deze uitwisseling, zonder dat je dat echt doorhebt. Soms herinner je je dat niet eens meer en hoe zou dat toch komen?  Juist ja, omdat het geven van toestemming ergens verborgen zit in een zee van regels. Die regels staan ergens achteraan in de overeenkomst die je moet ondertekenen als je een felbegeerd internetprogramma aanschaft.

En daarover is natuurlijk nagedacht door die internetbedrijven. Als ze de kans zouden krijgen, zouden ze je het ook nog onmogelijk maken om op te zeggen. Maar goed, daar is dan weer wèl wetgeving voor. Inmiddels.

Als je iets op Instagram, Facebook, TikTok of Snapchat plaatst, dan lijkt dat gewoon leuk. Maar helaas is het niet onschuldig. Ondertussen wordt er veel geld met je gegevens verdiend. Ze worden verkocht aan bedrijven en het is lang niet altijd duidelijk of dat legaal gebeurt. De wetgeving is namelijk minder snel dan internet. Maar vaak ook mag het, omdat je er zelf toestemming voor hebt gegeven.

Bedrijven als Facebook, Google, Microsoft, Amazon en Apple, maar ook Aladin, Tencent en TikTok gebruiken je informatie van hun klanten om concurrenten te vernietigen. Een voorbeeld is Snapchat. Toen iedereen dat ging liken, wisten ze bij Facebook dat ze er iets mee moesten. Ze konden op die manier hun monopolie-positie uitbouwen en monopolieposities zijn slecht. Je wil niet dat één bedrijf de markt gaat bepalen. Dat heeft gevolgen voor iedereen. Ook voor jou, want de salarissen zullen er niet beter op worden.

Tijdens mijn studies naar onzorgvuldigheden in de omgang met ethiek door bedrijven begon ik mij af te vragen hoe we in de nabije toekomst kunnen voorkomen dat bedrijven en overheden verkeerd omgaan met onze gegevens. Ook had ik wat andere vragen over internet en de wetgeving. Hieronder de antwoorden van Chat GPT-4. Erg verhelderend. Vooral de laatste vraag. Binnenkort een uitgebreid artikel van mijn hand over deze materie.

Vraag: welke wetten beschermen de ethiek op het internet?

Antwoord: Er zijn verschillende wetten die de ethiek op internet beschermen, afhankelijk van het land en de jurisdictie. Hier zijn enkele voorbeelden:

Op deze weblog neem ik al 17 jaar tijd voor mijn verhalen. Ik vertik het om dingen die genuanceerd liggen, even snel af te tikken in een flitsend boodschapje, waarbij 80% verloren gaat, alleen maar omdat ik dan de aandacht vast houdt van een opgejaagd volkje dat zo nodig digitaal moet snacken. Dan maar een kleiner lezerspubliek (passeert nog altijd de 10 000 per maand).
Dit is een bewuste keuze in een wereld waarin TikTok, de sociale media en de splinternieuwe synthetische media onze spanningsboog steeds korter maken en ons IQ van de helling naar beneden duwen. Ik leerde ooit van Johan Cruijff dat de kwaliteit van dat wat je biedt even belangrijk is als het resultaat.

Waar gaat de wereld heen? Trainer en coach Bert Overbeek publiceert op jongebazen.nl vanaf 1 februari 2023 artikelen die jonge (en oudere) managers en hun medewerkers helpen om organisaties gezond(er) te maken. Leiderschap in de 21^e eeuw zal volgens Bert gericht moeten zijn op de gezondheid van organisaties, maar ook van mensen, dieren en onze planeet in het algemeen. Het gaat erom ons leven en dat van anderen leuk en leefbaar te maken. 

In de artikelen zal Jongebazen zich richten op de organisaties die worden beschreven als ‘de 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld’. Dit is de titel van een in 2022 uitgegeven boek van twee Finse onderzoeksjournalisten (Raeste & Sokala). We zullen de organisaties een voor een bekijken en ons in de artikelen opstellen als adviseurs om ze te helpen. Veroordelen van organisaties is gemakkelijk, maar vaak doen ze iets omdat klanten erom vragen. Jongebazen wil met zijn artikelen juist bedrijven helpen, die als ‘gevaarlijk’ gelden. 

Ik ga het toch maar eens hebben over ons leefmilieu. Daar gaat het, zoals iedereen weet, niet zo goed mee. En er zijn verschillende geluiden te horen over de oorzaak. De vraag daarachter is: kunnen wij mensen er iets aan doen? Kunnen wij de verwachte orkanen, tsunami’s, bosbranden, droogtes, overstromingen, aardbevingen en andere rampen afwenden? Hebben wij er met ons gedrag een aandeel in dat gletsjers en ijskappen verdwijnen, of is het nu eenmaal zo dat er schommelingen zijn in temperaturen, die door de natuur worden veroorzaakt?