Luisteren is niet makkelijk als je een hoofd vol weetjes hebt...

Wie het voornemen heeft om zijn hoofd vol te stoppen met kennis en informatie moet weten dat je daar slechter van gaat luisteren. Dat weet ik niet door het een of andere wetenschappelijke onderzoek, maar door eigen ervaring. Ik zeg ook niet dat dat voor iedereen geldt, ben je mal, ik ben er allang achter dat mensen totaal anders kunnen zijn dan ik. En dan niet een beetje anders qua cultuur, maar ook qua beleving en persoonlijkheid.
Zo ken ik mensen die een aanval van hyperventilatie krijgen als er vlekken op hun keukenvloer komen; iets waar ik totaal geen last van heb. Integendeel, zie ik wat kookresten liggen, dan gooi ik er gerust wat koffie bij of strooi er wat havermout overheen. Maar er zijn ook weer dingen waar ik stress van krijg, waar anderen volkomen rustig onder blijven. Zoals printers die niet werken, precies op het moment dat je iets belangrijks wilt uitdraaien. Of mensen van klantenservicediensten die de mantra herhalen, die ze van hun organisaties ingefluisterd hebben gekregen om jouw probleem te overschreeuwen.
Als ik mijn hoofd vol stop met kennis en informatie, dan ga ik overal wat vinden en dat beïnvloedt mijn manier van luisteren. Laatst vertelde iemand mij bijvoorbeeld dat hij de verjaardagen van zijn oudtante en overgrootmoeder wel zou willen vergeten om wat ruimte in zijn geheugen vrij te maken.
Dan hoor ik het wel, maar tegelijk komen er allerlei reacties in mijn hoofd op. Verhaaltjes rondom de uitspraak van de ander. Dat ons geheugen allerlei onzin opslaat en daardoor inderdaad niet onbeperkt informatie kan absorberen. Dat er een manier is om die verjaardagen te vergeten, omdat dat wat we niet gebruiken uiteindelijk verdwijnt. Ook zie ik in een flits mijn eigen oudtantes en overgrootmoeder langskomen. In het ergste geval ga ik dat ook verbaliseren, waardoor de ander je aankijkt alsof hij naar een instortend gebouw kijkt.
Het is een vermoeiend ding, zo’n volgestopt en autonoom reagerend hoofd. Rij ik langs een mooi groot wit huis, dan blijf ik niet bij het gevoel dat zo’n huis in me oproept, maar in mij begint het gelijk te babbelen. Soms zelfs hardop, wat een zeer eigenaardige eigenschap van me is.
‘Mooi he, zo’n huis uit de boeken van Couperus, waar de rijken zich zoals Eline Veere en Anna Karanina verschansten om ten prooi te vallen aan diepgevoelde neerslachtigheid over de zinloosheid van hun exorbitante welvaart.’
Waarbij mijn geest weer allerlei filmpjes afdraait. Flitsen uit films als ‘De stille kracht’ of ‘Anna Karanina’. En dan kan ik daar ook zomaar weer wat over zeggen. Of beter: iets in mij gaat daar dan weer over zeggen. Wat ook de schuld is van dat gekke taalvermogen van ons. Wie heeft toch bedacht dat de mens klanken samen moest gaan voegen om iets duidelijk te maken wat uit zijn lichaamshouding allang blijkt? Waarom hebben wij woorden tot onze beschikking gekregen en heeft de evolutie of de god achter dit universum ons iets niet alleen maar een zangvermogen gegeven, net als de vogels.
Terug naar mijzelf en dat luisteren. Het is simpel samen te vatten. Iemand vertelt me wat, en dan gaat er een hele flipperkast van associaties in mij los die iets zeggen. En dan moet ik mijn uiterste best doen om te luisteren. Daar heb ik mezelf overigens wel in getraind, in dat luisteren. Niet helemaal uit mezelf; ik moest er eerst ontzettend voor op mijn donder krijgen van mijn toenmalige leidinggevende, die later -toen ik geen leidinggevenden meer duldde- een goede vriendin werd.
Ik heb ooit van een vrouw die Jannie heette, maar zich Ashmati Pravda Kuhasha noemde, trainingen gehad in mindfulness en meditatie. Ik moest mijn gedachten zien als wolkjes die langs de hemel voorbijdreven. In het begin werkte dat niet. Bij het woord wolken dacht ik aan vliegtuigen, ruimtevaartuigen en het navigerend vermogen van vogels.
Maar na een tijdje lukte het om als het ware ‘niet deel te nemen’ aan alles wat mijn brein uitpoepte in reactie op waarnemingen en verhalen van anderen. Waardoor het me lukte beter naar anderen te luisteren. Dat wilde ik namelijk per sé leren.
Want ik snapte allang dat homo sapiens het nodig had om persoonlijke verhalen te delen. Ten eerste omdat zijn geest het om de een of andere reden nodig heeft om van tijd tot tijd leeggekotst te worden. Ten tweede om zijn gedachten te ordenen. Ten derde om bonding te bevorderen met een netwerk van anderen, die net als hij zelf over 100 jaar volledig vergeten zijn, en tenslotte, omdat homo sapiens zelfs de groezeligste trivialiteiten interessant vindt, als ze maar over hem zelf gaan.
Maar goed, ik vond toch dat ik moest leren luisteren, want ik hou tegen beter weten in ook van de gekke diersoort die we zijn. En ik zag wel in dat in ons land van dominees en goeroes meer behoefte was aan luisteraars dan aan adviseurs, frikken en betweters, want daar kon je de grachten mee dempen.
Dus leerde ik ook luisteren; met mijn babbelzieke en met weetjes volgepompte geest een prestatie van formaat. Soms is luisteren heel leuk. Afgezien van het feit dat het gewoon fijn is om niet de hele dag naar je eigen stem te hoeven luisteren, vertellen mensen soms hele leuke verhalen. Als je tenminste niet te veel informatie tot je hebt genomen. Want dan weet je immers alles al. En kan je als pseudo-goeroe rondgaan, net als al die anderen.

Bert Overbeek is een ervaren organisatietrainer, coach en schrijver. Af en toe schrijft hij bevindingen op ironische en humoristische wijze van zich af. Daarbij staat hij zichzelf van alles toe wat een professioneel trainer niet zou 'mogen': hokjes, oordelen en kort-door-de-bocht gedrag. Het gaat daarbij om persoonlijke waarnemingen en ervaringen, niet om wetenschap of absolute waarheid. Op Jongebazen zal daar de komende tijd meer ruimte voor deze artikelen worden gemaakt. Wel hebben de thema's altijd een verbinding met organisatiewerkelijkheden.